Vikan - 07.09.1939, Blaðsíða 9

Nr. 36, 1939
VIKAN
9
fást við heimspekilegar hugleiðingar, en
hún var ánægð yfir þeirri stefnubreytingu,
sem samtalið hafði tekið, og spurði: —
Hvers vegna?
— Af því að aðeins villtar konur og dýr
eru hreinskilin. Undir eins og menningin
fæddi af sér kröfur um þægindi, eins og
til dæmis kvenlegar dyggðir, var hrein-
skilnin ekki viðeigandi . . .
Ilyin stakk stafnum reiðilega í sandinn.
Frú Lubyantsev hlustaði á hann, og henni
féllu orð hans vel í geð, þó að hún skildi
ekki margt af því, sem hann sagði. Það,
sem hún var mest hrifin af, var, að svo
gáfaður maður skildi tala við hana,
óbreyttan kvenmann, um svo heimspekileg
og andleg málefni. Hún hafði einnig mikla
ánægju af að horfa á svipbrigðin á fjör-
legu, ungu andlitinu, sem enn þá var fölt
og reiðilegt.
Það fór margt fyrir ofan garð og neðan
hjá henni af því, sem hann sagði, en hún
dáðist að þeirri heillandi dirfsku, sem ein-
kennir nútíma manninn í hiklausri rann-
sókn hans á vandamálum lífsins, og hinum
djörfu niðurstöðum þeirra rannsókna.
Henni varð skyndilega ljós sú óþægilega
staðreynd, að hún dáðist að honum.
— Fyrirgefið mér, ég skil yður ekki,
sagði hún í flýti. — Hvað fær yður til að
tala um óhreinskilni? Ég endurtek bón
mína: verið mér góður, sannur vinur, látið
mig í friði! Ég bið yður þess í fullri alvöru!
— Gott og vel, ég skal reyna það enn
einu sinni, sagði Ilyin og stundi. — Ég er
fús til að gera allt, sem ég get------. Að-
eins efast ég um getu mína. Hvort sem ég
hleypi af kúlu í gegnum hausinn á mér eða
leggst í óreglu, verður útkoman sú sama.
Það eru takmörk fyrir öilu — einnig fyrir
baráttunni gegn náttúrunni. Segið mér,
hvernig er hægt að berjast gegn geðveiki?
Ef þér drekkið, hvernig getið þér þá barizt.
gegn áhrifum áfengisins? Hvað á ég að
gera, þegar mynd yðar er vaxin inn í sálu
mína og stendur mér dag og nótt ljóslif-
andi fyrir sjónum, eins og furutréð þarna?
Segið mér, hvað get ég gert til þess að
losna úr þessu vesæla, viðbjóðslega
ástandi, þar sem hugsanir mínar, óskir og
draumar eru ekki framar á valdi sjálfs
mín, heldur einhvers djöfuls, sem tekið
hefir sér bústað í mér? Ég elska yður,
elska yður svo heitt, að ég hefi algerlega
misst stjórn á sjálfum mér. Ég hefi yfir-
gefið atvinnu mína, allt, sem mér er kært,
ég hefi gleymt guði mínum! Ég hefi aldrei
á æfi minni verið svo óstjórnlega ástfang-
inn.
Sofia Petrovna hafði ekki búizt við, að
samtalið mundi taka þessa stefnu. Hún
hörfaði undan Ilyin og horfði á hann með
skelfingu. Augu hans fylltust tárum, var-
irnar skulfu og svipurinn var biðjandi,
hungraður.
— Ég elska yður, hvíslaði hann, færði
sig nær og horfði í stór, óttaslegin augu
hennar. — Þér eruð svo fallegar! Ég kvelst
núna, en ég sver, að ég mundi vilja sitja
hérna alla æfi mína, þjást og horfa í augu
yðar. En-------talið ekki, ég sárbið yður!
Sofia Petrovna var algerlega utan við
sig og reyndi í ofboði að finna upp eitt-
hvað til þess að stöðva þennan orðaflaum.
Ég fer, hugsaði hún með sjálfri sér, en
áður en hún fékk tíma til að hreyfa sig,
var Ilyin lagstur á hné frammi fyrir henni
------. Hann greip utan um hné hennar,
starði framan í hana og talaði, ástríðu-
þrungið í æsingu, orðin flæddu af vörum
hans. I óttanum og fátinu heyrði hún ekki,
hvað hann sagði. Á þessu augnabliki, þeg-
ar hné hennar fundu þennan notalega
þrýsting, eins og þau væru í volgu baði,
var hún að reyna, í einskonar gremjufullri
þrjósku — að skýra og skilja sínar eigin
tilfinningar. Hún var reið yfir því, að í
staðinn fyrir að fyllast dyggðugri vand-
lætingu, varð hún algerlega yfirbuguð af
magnleysi, deyfð og tómleika, eins og
ósjálfbjarga, drukkinn maður. Aðeins
innst í sálu hennar var örlítið brot af
sjálfsvitund hennar með illgirnislegar að-
dróttanir: — Hvers vegna ferðu ekki? Er
þetta eins og vera ber? Já?
Hún gat ekki skilið, ekki fundið neina
skýringu á, hvers vegna hún dró ekki að
sér hendina, sem Ilyin hélt í, dauðahaldi,
eins og blóðsuga, og hvers vegna hún leit
skyndilega til beggja hliða, eins og Uyin,
til þess að vita, hvort nokkur sæi þau.
Skýin og furutrén stóðu hreyfingarlaus,
horfðu á þau með þögulli ásökun. Varð-
maðurinn stóð eins og stólpi á hryggnum
og virtist horfa á bekkinn.
— Ég held hann megi glápa, hugsaði
Petrovna.
— En — — en, hlustið á mig, sagði
hún að lokum með örvæntingarröddu. —
Hvar endar þetta allt saman?
— Ég veit það ekki, ég veit það ekki,
hvíslaði hann og bandaði frá sér þessari
óþægilegu spurningu.
#
Þau heyrðu hása, falska tóna lestar-
flautunnar. Við þetta kalda, óviðkomandi
hljóð hversdagsleikans áttaði Sofia Petr-
ovna sig. Hún reis á fætur. — Ég get ekki
verið hér lengur-------. Ég þarf að fara
heim. Lestin er að koma-------. Andrey er
með henni. Hann þarf að fá matinn sinn.
Sofia Petrovna leit yfir að járnbraut-
inni, eldrauð í framan. Eimvagninn skreið
hægt framhjá, svo komu vagnamir. Það
var ekki áætlunarlestin, eins og hún hafði
búizt við, heldur flutningalest. Flutninga-
vagnarnir runnu framhjá, með hvíta kirkj-
una að baki, í langri halarófu, eins og dag-
ar í mannsæfi, og þeir virtust aldrei ætla
að taka enda. En að lokum hvarf síðasti
vagninn með varðmanninum og ljósinu á
bak við trén. Sofia Petrovna sneri sér
snöggt við, og án þess að horfa á Ilyin
gekk hún rösklega af stað upp eftir stígn-
um. Hún hafði aftur náð stjórn á sjálfri
sér. Blóðroðnaði af blygðun, yfirkomin af
niðurlægingu, sem hún sjálf — ekki Uyin
— hafði bakað sér með hugleysi sínu og
blygðunarleysi. Hún, heiðarleg og siðprúð
kona, hafði leyft karlmanni — ekki eigin-
manni sínum — að taka utan um hné sér
og þrýsta þau — hún átti aðeins eina hugs-
un nú: að komast heim sem allra fyrst,
heim til fjölskyldu sinnar. Lögfræðingur-
inn gat varla fylgt henni eftir. Um leið
og hún beygði út úr rjóðrinu, inn á mjó-
an stíg,. sneri hún sér snöggt við, leit á
hann, en sá ekkert, nema sandinn á hnjám
hans, og bandaði honum burtu með hend-
inni.
Hún nam ekki staðar fyrr en á miðju
gólfi í herberginu sínu. Þar stóð hún,
hreyfingarlaus, í fimm mínútur, leit fyrst
á gluggann og síðan á skrifborðið.
— Auðvirðileg skepna! sagði hún við
sjálfa sig. — Auðvirðileg skepna!
I sjálfsásökun rifjaði hún miskunnar-
laust upp allt, leyndi engu — hún viður-
kenndi, að þó að henni hefði alltaf verið
ástleitni Ilyin á móti skapi, hefði eitthvað
knúið hana til samfunda við hann, og það
sem verra var, hún hafði fundið til unaðs-
kenndrar gleði, þegar hann lá á hnjánum
frammi fyrir henni. Hún minntist alls
þessa án þess að hlífa sjálfri sér, og nú,
í blygðun sinni, hefði hún viljað slá sjálfa
sig utan undir.
— Vesalings Andrey! sagði hún við
sjálfa sig og lagði eins mikla blíðu í and-
litssvip sinn og hún gat. — Varya,
vesalings, litla stúlkan mín, hún veit ekki,
hvers konar móður hún á! Fyrirgefið mér,
elskurnar mínar! Ég elska ykkur svo
heitt------svo ákaflega heitt!
í ákefð sinni, til sönnunar því, að hún
væri enn þá góð kona og móðir, og að
spillingin hefði ekki enn snert þá ,,helgi
hjónabandsins", sem hún hafði verið að
tala um við Ilyin, hljóp hún niður í eld-
hús og skammaði eldabuskuna fyrir að
hafa ekki enn lagt á borð fyrir Andrey
Ilyitch. Hún reyndi að kalla fram í huga
sér soltið og þreytulegt útlit eiginmanns
síns, aumkaði hann hástöfum og lagði á
borð fyrir hann með^eigin höndum, en það
hafði hún aldrei gert fyrr. Því næst tók
hún Varyu, dóttur sína, í fang sér og
þrýsti henni innilega að sér. Henni virtist
barnið kalt og þungt, en hún vildi ekki
viðurkenna það fyrir sjálfri sér, og hún
fór að útskýra fyrir barninu, hve góður,
ástúðlegur og heiðarlegur pabbi þess væri.
En þegar Andrey Ilyitch kom skömmu
seinna, heilsaði hún honum naumast.
Þetta flóð af fölskum tilfinningum var
þegar fjarað út án þess að hafa sannað
henni nokkuð, aðeins fyllt hana gremju og
æsingi með falsi sínu. Hún sat við glugg-
ann, gröm og geðill. Aðeins með því að
lenda sjálfir í erfiðleikum, geta menn skil-
ið, hve erfitt það er að hafa hemil á til-
finningum sínum og hugsunum. Sofia Petr-
ovna sagði síðar meir, að það hefði verið
eins konar flækja innra með henni, sem
erfitt hefði verið að greiða, eins og ef telja
á hóp af spörfuglum, sem fljúga hratt
fram hjá. Ut frá þeirri staðreynd, að hún
Frh. á bls. 18.