Vikan - 21.09.1939, Blaðsíða 3

Nr. 38, 1939
V IK A N
3
Eftir Jón Árnason, lækni á Kópaskeri.
Sumarið 1937 vildi það slys til í skemmtiferð Reykvíkinga
um Þingeyjarsýslur, að danskur aðstoðartannlæknir Halls
Hallssonar, tannlæknis í Reykjavík, Ole Braae að nafni,
hrapaði fyrir hamra niður í hið geigvænlega Jökulsárgljúf-
ur, spölkorn neðan við Dettifoss, allt að því hundrað metra
hæð, en slapp svo lítið skaddaður, að með hjálp góðra
manna hélt hann ekki aðeins lífi, heldur náði fullri heilsu,
andlegri og líkamlegri. Mundi þessu kraftaverki helzt við
að jafna, er landi vor Guðmundur Andrésson, sællar minn-
ingar, hrapaði úr Bláturni í Kaupmannahöfn og sakaði ekki.
Jón Árnason, læknir á Kópaskeri, var kallaður til, er slys-
ið varð, og stundaði hann sjúklinginn, unz hann var úr
hættu. Fer hér á eftir frásögn hans um þennan óvenjulega
atburð og er úr skýrslu hans til landlæknis, en birtur hér
með leyfi höfundarins. Jón Árnason læknir er með allra
pennafærustu mönnum og sérkennilegur í stílshætti — hann
er albróðir Þuru, skáldkonu í Garði. Er höfundurinn leyfði
birtingu frásögunnar, sló hann þó þann varnagla að telja
ef til vill vafasamt, hvort það væri „öldungis rétt milliríkja-
pólitík, að birta þann samanburð, sem ég geri á þjóðunum,
ógkafinn". Það höldum vér öldungis óhætt vegna vorrar
hispurslausu sambandsþjóðar og ætlum, að Braae tann-
læknir, sá, er fyrir slysinu varð, hafi þar tekið af skarið
fyrir þjóð sína, svo að sízt halli á hana í samanburðinum.
„Ég hefi áð vísu, segir Jón læknir Árnason, „skrifað Braae
mínum allt það sama, en hann segir, að það hafi þó alltaf
verið Dani, sem lifði þetta fall af!“
Að kvöldi 9. júlí 1937 kom bifreið frá
Reykjavík að Skinnastöðum. Var
hún á vegum Ferðafélags Islands og
voru í henni, að sögn, 16 manns, ef til vill
16 auk vagnstjórans. Þarna voru einir 6‘
Danir, þar af 2 stúlkur, nokkrar íslenzkar
stúlkur og að minnsta kosti 5 íslenzkir
karlmenn, sem ég minnist. Fólkið gisti
Skinnastöðum um nóttina, fékk sér lítinn
árbít næsta morgun (kaffi og þess hátt-
ar) og fór síðan áleiðis til Hólsf jalla. Mun
það hafa ætlað að fá miðdegisverð á
Grímsstöðum, — en á leiðinni átti að koma
að Dettifossi. Ganga þarf lítinn spöl að
fossinum og fór fólkið alla leið að brún
hans fljótlega, nema tveir danskir tann-
læknar, Ole Braae og Ole Forch að nafni,
ungir menn, vinnandi í Reykjavík. Þeim
dvaldist á gljúfurbarminum litlu neðar.
Var Forch þó snúinn á leið á eftir fólkinu,
en Braae stiklaði fram á nöf eina, að því
er haldið var til þess að taka myndir. Svo
vildi til, að handan við ána var staddur
Þórarinn bóndi í Krossdal í Kelduhverfi,
ásamt 2 stúlkum, er hann fylgdi að foss-
inum. Þetta fólk sá nú stein detta og síð-
an Braae í gljúfrið. Forch sá og, er Braae
féll, og hljóp nú til samferðafólksins og
sagði tíðindin. Man ég eigi, hvort þetta var
á 11. eða 12. tíma um morguninn. Það
sáu menn, að Braae var ekki með öllu
dauður, því að hann hreyfði sig eitthvað.
Næst er að geta hins helzta, er ég veit
réttast um stað og fallhæð. Forch heldur,
að Braae hafi fallið ca. 60 metrum neðan
við fossinn, en mjög er torvelt að gera
sér grein fyrir fjarlægðum í hinu hrikalega
umhverfi. Þarna er nöf, er fossinn sést af.
Síðar í sumar kom ég að fossinum. Mældi
ég þá, ásamt vagnstjóra mínum, dýpt
gljúfursins á þessum stað. Spottinn var
ekki nema 83 metrar og náði ekki til botns,
en eigi mundi mikið vanta. Norðan þess-
arar nafar er vik í gljúfurbrúnina. Bergið
er þar varla hærra en 40—50 metrar ofan
á stall, er svo er breiður, að Braae hefði
stöðvast að fullu á honum. Þá kemur önn-
ur nöf, ca. 200—250 metrum neðan við
fossinn. Mæling okkar fór þar á sömu leið
og á hinni fyrri, hæðin mundi að minnsta
kosti 90 metrar. Sunnan á þessari nöf
segir Þórarinn að Braae hafi fallið. Hann
sá bezt til. Hann er þarna kunnugur og
við báðir. Samkvæmt lýsingu Hólsfjalla-
manna, er síðar getur og í gljúfrið fóru,
hefir Braae fallið þarna. Af athugunum
. mínum uppi, bornum saman við þær, sem
iég gerði slysdaginn niðri í gljúfrinu, álít
ég einnig, að Braae hafi fallið þarna. Norð-
ur af hinum breiða stalli undan vikinu
hækkar standbergið strax, þ. e. verður
stallalaust hengiflug ofan að á. Þó mun
einhver kverk þarna eða aflíðandi. Neðst
1 í hana hefir Braae komið niður. Sennilega
ier hæðin þarna um 80 metrar. Hann féll
ú loftkasti og með feiknahraða síðast —
^segir Þórarinn — stöðvaðist á litlum stalli
— segir Þórarinn og Forch, — brölti og
íféll svo aftur 4—5 metra, — segja þeir,
,er að honum komu — ofan að á. Eftir