Vikan - 21.09.1939, Blaðsíða 15

Nr. 38, 1939
V IK A N
15
Allir íbúamir í Végiers-le-Réthel höfðu
fylgt monsieur Badon-Leremineé til
grafar, og í hugum þeirra hljómðu
enn þá síðustu orðin í ræðu héraðsstjór-
ans:
— Heiðarlegur maður hefir kvatt okk-
ur.
Hann hafði verið heiðarlegur í hvívetna,
gegnum allt sitt líf. Öll framkoma hans
og látbragð, göngulag hans, ræður hans,
jafnvel lagið á hattinum hans og það,
hvernig hann klippti skegg sitt, allt bar
það vott um hinn strangheiðarlega mann,
sem í hverju smáatriði var eftirbreytnis-
verður.
Hvert orð hans hafði miðað að því að
fræða, og í hvert sinn, er hann gaf ölmusu,
þá lét hann einhverja góða ráðleggingu
fylgja með. 1 hvert sinn, er hann rétti út
hönd sína, var það ávallt einhverjum til
blessunar.
Hann lét eftir sig tvö börn, son og dótt-
ur. Sonur hans var í bæjarráðinu, og dóttir
hans var gift málafærslumanni, mon-
sieur Poirel de la Voulte, og voru þannig
bæði börnin í hópi hinna virðulegri borg-
ara í Véziers. Þeim þótti ákaflega vænt
um föður sinn og tóku sér dauða hans
mjög nærri.
Eftir að greftrunarathöfnin var um
garð gengin, fóru þau heim í íbúð hins
látna. Þar lokuðu þau sig, öll þrjú, inni í
herbergi, opnuðu erfðaskrána, sem aðeins
mátti opnast af þeim í einrúmi og þó ekki
fyrr en kaffið hafði verið borið inn í her-
bergið, þar sem innsiglað umslagið lá á
borðinu. Þessar fyrirskipanir hins látna
höfðu þau fengið með bréfmiða, er hafði
verið lagður ofan á erfðaskrána. Monsieur
Poirel de la Voulte opnaði erfðaskrána,
enda var hann sem lögmaður vanur slík-
um störfum. Fyrst þurrkaði hann gleraug-
un vel og vandlega, setti þau á sig, ræksti
sig og hóf svo lesturinn með kaldri, þurr-
legri röddu, sem virtist ágætlega fallin til
upplesturs lögfræðilegra frásagna eða
efnis.
— Kæru börnin mín! Ég gæti ekki sof-
ið rólegur mínum síðasta svefni, ef ég
gerði ekki þessa játningu til ykkar nú,
þegar ég er lagstur til hinnstu hvíldar.
Það er játning á glæp, sem hefir hvílt á
sál minni eins og mara og eitrað líf mitt.
Já, ég er sekur um glæp------hræðileg-
an glæp.-------Ég var þá aðeins tuttugu
og sex ára gamall og var þá nýkominn
til Parísar og vann þar sem málafærslu-
maður. Þar lifði ég, eins og svo margir
aðrir, án kunningja, vina eða ættingja. Al-
einn á meðal þúsundanna.
Ég fékk mér ástkonu. Hversu margir
eru þeir ekki, sem fyllast viðbjóði, þegar
þeir heyra þetta orð! Samt eru til menn,
sem einveran er þjáning. Ég er einn af
þeim.
Á hljóðum kvöldum, er ég sit einn við
arininn, og á næturnar, þegar myrkrið og
þögnin umlykur mig, þá fyllir einveran hug
minn hræðilegri angist. Mér finnst, sem
væri ég aleinn í öllum heiminum, svo hræði-
lega einmana, umkringdur óþekktum hætt-
um, einhverjum ægilegum háska. Þunni
veggurinn, sem skilur mig frá nábúa mín-
um, manni, sem ég hefi ekki hugmynd um,
hver er, virðist gera hann jafn fjarlægan
mér eins og reginfjarlægð stjarnanna, sem
AÍAUPASSANT:
ég sé út um gluggann minn. Það er engu
líkar en ég sé með hitasótt. Óþolinmæði
og hræðsla fyllir sál mína og þöglir vegg-
irnir fylla hug minn skelfingu. Hún er svo
djúp, svo óendanlega hljóð og dapurleg,
þögnin í herberginu, þar sem einveran býr.
Þögnin umlykur ekki aðeins líkamann, það
er eins og setjist einhver ægilegur hljóð-
leiki að sálinni, allt er svo dauðahljótt, að
marri í stól, þá er eins og hræðsluskjálfti
fari í gegnum mann. Því að í þessum ein-
manalegu herbergjum, þar sem allt er
svo þögult, verður hvert hljóð, sem berst
að eyrum manns, eins og óvænt árás.
Stundum, þegar mér fannst þessi hræði-
lega þögn vera að gera mig brjálaðan, þá
byrjaði ég að tala, muldra orð án nokk-
urrar skynsemi eða innihalds, aðeins til
að gera hávaða. Á slíkum augnablikum
fannst mér rödd mín hljóma svo annar-
lega, að ég varð einnig hræddur við hana.
Er hægt að hugsa sér nokkuð hræðilegra
en sálarástand einmanans, sem situr og
talar við sjálfan sig í húsi, sem er hljótt
eins og gröfin ? Hann þekkir ekki sinn eig-
inn málróm, honum finnst það vera rödd
einhvers annars, einhver ókunn rödd, sem
talar meiningarlausar setningar, sem ekki
er beint til nokkurs manns, rödd, sem
hljómar í grafhljóðu loftinu án þess að
nokkurt mannlegt eyra hlusti á liana. —
Áður en hann veit af, — já, jafnvel áður
en hann finnur, hve herbergið er eyðilegt,
þá er sem orðin stöðvist á vörum hans,
og þegar þau loks hljóma draugalega í
þögninni, þá verða þau honum aðeins berg-
mál, undarlegt bergmál, sem hann hefir
ekki hugmynd um, hvaðan kom eða hvert
fer, bergmál af óljósum orðum, sem
vitundin hefir hvíslað inn í þögnina.
Ég fékk mér ástkonu, unga stúlku, eina
úr hópi þeirra f jölda kvenna, sem vinna í
París og fá lítil laun. Hún var yndisleg,
góð stúlka. Foreldrar hennar bjuggu í
Poissy. Hún fór öðru hvoru og heimsótti
þau og dvaldi þá hjá þeim fáeina daga í
einu.
Eitt ár vorum við stöðugt saman, en
samt var ég alltaf reiðubúinn að yfirgefa
hana, strax og ég hitti konu, sem væri
nægjanlega aðlaðandi fyrir mig, svo að
ég gæti kvænzt henni. Ég lét hana f á dálítið
af tekjum mínum, því að á meðal fólks í
okkar stétt er það almennt viðurkennt, að
það verður að borga fyrir ást konunnar.
Ef hún er fátæk, fær hún peninga sem
reiðufé, — kaup. Sé hún rík, þá eru pen-
ingarnir aðeins sem gjöf til hennar.
Dag nokkurn kom hún til mín og sagði
mér, að hún væri barnshafandi. Ég starði
á hana, undrandi og skelfdur. Ég sá í hug
mér, hvernig framtíð mín var lögð í rústir,
— allt líf mitt var eyðilagt. Ég var hneppt-
ur í hlekki, sem ég var dæmdur til að bera
allt mitt líf, hvar sem ég leit, á framtíð-
arheimili mitt, á líf mitt í ellinni, hvert
sem litið var, mættu þeir mér, þessir lif-
andi hlekkir, sem bundu mig konu, og f jöt-
urinn var barn, mitt bam, sem varð mér
óþolandi hindrun. Barn, sem varð að ala
upp á þann hátt að leyna fyrir því, hver
var faðir þess, vaka yfir því sem leyndar-
máli, er hvorki það né heimurinn mátti
vita um. Ég var alveg þrumu lostinn yfir
þessari fregn.
Óljós ósk þaut um hug minn, — ósk,
sem ég aldrei lét í ljósi með orðum, en ég
fann, hvernig hún læsti sér í hug minn,
leyndist þar eins og maður, sem bíður að
dyrabaki eftir ákveðnu merki, reiðubúinn
að stökkva fram. Glæpsamleg ósk leyndist
í afkimum hugans, vonandi þess, að eitt-
hvert tækjfæri skapaði henni framrás. Það
eru svo margar af þessum litlu lífverum,
sem deyja áður en þær fæðast.
Ó! Ég óskaði ekki eftir dauða ástkonu
minnar, en líklega hefi ég óskað eftir, að
barnið dæi, áður en það fæddist.
Barnið var fætt. 1 litlu einbýlisíbúðinni
minni bjó nú fjölskylda, heimili, sem að-
eins var blekking, og þar að auki barn,
óvelkominn gestur.
Bamið var eins og önnur börn. Mér þótti
ekkert vænt um það. Feðurnir elska yfir-
leitt ekki börn sín fyrr en þau stálpast,
þeir hafa ekki þessar eðlisbundnu, ástríðu-
fullu tilfinningar mæðranna. Tilfinningar
þeirra þurfa að vakna smám saman. Hin
daglega umgengni og bönd vanans vekja
smám saman ástina í sálum þeirra, föður-
ástina, sem gerir barnið að óaðskiljanlegri
veru í lífi þeirra.
Annað ár leið. Nú forðaðist ég litla hús-
ið mitt, þar sem allt var yfirfyllt með alls-
konar barnafatnaði. Nærföt, bleijur, sokk-
ar, vettlingar, húfur, þúsund hlutir af alls
konar klæðnaði var dreift út um borð og
stóla, blasti við manni, hvar sem litið var.
Ég reyndi að forða mér burtu, þó að ekki
væri nema til þess að losna við að heyra
grát þess, því að það grét yfirleitt alltaf.
Þegar haft var fataskipti á því, þvegið eða
háttað, alltaf grét það — alltaf.
Ég hafði eignazt nokkra vini, sem öðru
Mthiihigihi.