Vikan - 21.12.1939, Blaðsíða 20

18
VIKAN, nr. 51, 1939
Haraldur Björnsson: LEIKHÚSSÍÐA
........
Betty Hennings.
Haraldur Björnsson skrifar í dag um hina frægu leik-
konu, Betty Hennings, sem nú er ný látin. — B. H. var
fremsta leikkona Norðurlanda um langt skeið, og
ógleymanleg mun hún mörgum eldri íslendingum, sem
dvalið hafa ytra og séð hana í ýmsum leikhlutverkum.
H að eru nú nærri því 81 ár síðan Betty
Hennings kom opinberlega fram á
leiksviði konunglega leikhússins í Kaup-
mannahöfn, og hér um bil 30 ár síðan hún
hélt kveðjusýningu á sama stað, — þar
sem hún kvaddi sína mörgu aðdáendur,
sem hylltu hana með stórbrotnum hátíða-
höldum.
Páir eru nú orðnir eftir af þeim, sem
hafa séð hana, — sem hafa glaðst og hrif-
izt af hinni óviðjafnanlegu list hennar, á
þeim árum, þegar hún var ein sú mikil-
hæfasta og glæsilegasta hstakona verald-
arinnar á seinni öldum. Þeir af nútíma kyn-
slóðinni, sem listum unna, þekkja hana
flestir aðeins af afspurn. Nafn hennar
varpar ljóma yfir hið ,,naturalistiska“ leik-
hús þátíðarinnar.
En þeir, sem dvalið hafa langdvölum í
höfuðborg Danmerkur, hafa allt fram á
síðustu ár, séð hina beinvöxnu, höfðing-
legu konu, þegar hún gekk til sætis síns í
konunglega leikhúsinu, létt á fæti og fög-
ur í hreyfingum, eins og 18 vetra gömul
mær. Andlit hennar bar sérkennilega göfgi.
Augun ljómuðu af andríki og gáfum.
Frú Hennings — Betty Schnell — var
fædd og upp alin við óbreytt lífskjör.
Faðirinn var veitingamaður, og á sumrin
hafði fjölskyldan veitingatjald á „Dyr-
havsbakken", hinum nafnkunna sumar-
skemmtistað í skóginum fyrir utan Höfn.
Sjö ára gömul byrjaði hún nám við ball-
ettskólann við konunglega leikhúsið, og
komst þá strax undir hinn stranga aga
dansmeistarans August Bournonville, sem
þá var stjórnandi þar, og lagði grundvöll-
inn að hinum ágæta og víðfræga, danska
balett.
Betty litla var bæði áhugasöm og vilja-
sterk, og vakti undir eins eftirtekt meist-
arans. Eftir tíu ár, hafði hún lokið námi á
skólanum, og 17 ára gömul fékk hún í
fyrsta sinn stórt viðfangsefni.
Atvikaðist það þannig, að hin glæsilega
dansmey, Julietta Price, sem var fremsta
danskona leikhússins, meiddi sig í fæti á
leiksviðinu til óbætanlegs tjóns, og dans-
meistarinn trúði hinum unga nemanda fyr-
ir því vandasama viðfangsefni að dansa
hlutverk Ástríðar í „Valkyrjan". En þetta
varð stórkostlegur sigur fyrir Betty. Hún
dansaði ekki einungis svo unun var á að
horfa, — andlitssvipbrigði hennar töluðu
svo áhrifamiklu máli djúpra tilfinninga og
fullkomins skilnings í hinni þögulu list
dansins, — sem enginn hafði átt von á af
svo ungri stúlku.
— 4 næstu ár varð hún þannig fremsta
dansmey leikhússins.
En líkamsþreki hennar var ofboðið með
því erfiði, sem dansinn heimtar, og metn-
aður hennar ýtti henni enn lengra áfram á
listabrautinni.
Hún gekk nokkur ár í skóla hjá hinum
alkunna, ágæta leiðbeinanda, Höedt, og lék
fyrsta hlutverk sitt 13. des. 1870, tvítug
að aldri, sem „Agnes“ í „Fruentimmer-
skolen“ eftir Moliere. Það varð stórkost-
legur sigur, bæði fyrir hana og kennara
hennar.
Eftir það kvöld, var hún fullþroskuð,
markviss listakona. Hún var ekki einungis
yndisleg eins og opinberun úr sjálfum
heimi skáldskaparins, heldur hafði hún og
þegar öll einkenni hinnar miklu leikkonu.
Hún átti auðlegð hugmyndaflugsins, —
hún hafði gáfumar, — og hún hafði þann
stíl, sem gaf hverju einasta orði líf, —
hvert atriði var þaulhugsað og unnið inn
í þá hugarins stemningu og þann blæ, sem
við átti.
Mörg ár var ungfrú Betty Schnell dáð
og lofuð, í öllum þeim mörgu ungmeyja-
hlutverkum, sem hún tók að sér á eftirfar-
andi árum. Svo kom hin mikla breyting.
Nú hafði Betty Schnell gift sig, og 21. des.
1879 var frú Hennings sú fyrsta í veröld-
inni, sem lék Noru, hina margumtöluðu
Nóru í Brúðuheimilinu eftir Hinrik Ibsen.
Unga stúlkan, sem hingað til hafði leikið
ungmeyjarhlutverkin, var nú allt í einu
orðin skapgerðarleikkona í fremstu röð. í
næstum 30 ár hélt hún þeim tignarsessi
að vera bezta leikkona kgl. leikhússins, og
sjálfkjörin til að bera uppi svo að segja
öll nýrri tíma leikrit, sem leikhúsið tók
til meðferðar á þeim árum.
Frú Hennings fékk alveg sérstaka þýð-
ingu fyrir síðustu leikrit Hinriks Ibsen.
Það féll í hennar hlut að leika svo að segja
öll aðalkvenhlutverkin í þessum leikritum
hans. Noru í „Brúðuheimilinu", Hedvig í
„Villiöndinni", Ellida í „Fruen fra Havet“,
Hedda Gabler, Hilda í „Bygmester Sol-
ness“, Ella í „John Gabríel Borkman“,
Irene í „Naar vi döde vaagner“ og frú
Alving í „Afturgöngur".
Þessar persónur hennar voru alltaf
leiknar af. snilld, og sumar, eins og t. d.
Nora og frú Alving, voru óviðjafnanleg
meistaraverk.
Þetta eru allt hinar ytri staðreyndir,.
sem hægt er að lesa um í leikhússögunni.
En hvemig var hst frú Hennings 7
Hvernig lék hún?
Fyrst og fremst bar öll hennar fram-
koma og öll hennar vinna á leiksviðinu
merki djúprar auðmýktar og innilegrar
virðingar fyrir starfinu, fyrir því að vera
listakona leikhússins.
Hún starfaði á þeim árum, þegar það
ekki þekktist á betri leikhúsum, að leikar-
amir fæm með leikhlutverk sín, hvernig
sem þau vom, út fyrir þau takmörk, sem
góð list ætíð setur, aðeins til að þóknast
dómgreindarlausum áhorfendum. — Fyrir
frú Hennings var leiklistin fyrst og fremst
einskonar musterisþjónusta. — Starfrækt
í auðmýkt og af samvizkusemi í helgidómi
hstarinnar. — Það lætur kannske skringi-
lega í eyrum sumra þeirra, sem nú titla
sig með orðinu leikari, en sannleikur er
það samt sem áður.
Hún var alla sína ævi mjög heittrúuð
kona og stóð í innilegu sambandi við þann
guðdóm, sem hún trúði á með bamslegu
trausti, og veitti henni fullnægju og styrk
til að krjúpa á bæn, áður en hún innti af
hendi leikhúsþjónustu sína, hvers eðlis,
sem hún var. Hún óskaði ekki eftir að
geðjast fjöldanum, heldur, að hin hstræna
vinna hennar mætti ná því marki, sem hún
setti sér. — Að henni mætti takast með
list sinni að ummynda svo sinn sterka og
sérkennilega persónuleika, að hann gæti
Pramh. á bls. 35.