Vikan - 16.05.1940, Blaðsíða 11

VIKAN, nr. 20, 1940
11
ENDURMINNINGAR UM FERÐALÖG
YFIR SPRENGISAND.
Framh. af bls. 4.
100 kindur. Bárðdælingar gerðu svo út 5
menn til að leita að fénu, sem vantaði,
og komu þeir aftur eftir viku leit með 30
kindur. Holtamennirnir komu nú fénu, sem
eftir var, fyrir í fóður í Bárðardalnum, og
lögðu síðan 4 þeirra af stað suður yfir
Sprengisand. Þegar þeir voru komnir miðja
vega úr. byggð fram að sandi, urðu þeir
að fara skörina meðfram fljótinu (Skjálf-
andafljóti) vegna ófærðar, en þá tókst svo
slysalega til, að þeir misstu kofortahest
fram af skörinni, og blotnaði farangur
þeirra mjög, auk þess, sem þeir urðu fyrir
hrakningi við þetta. Sneri ein þeirra þá
aftur, en þrír héldu áfram og komust heilu
og höldnu suður. Nú batnaði tíðin og
lögðu hinir tveir, sem eftir voru þá af
stað og náðu um síðir heim. Munu þeir
hafa farið byggðir. Þeir hétu Þorsteinn
Runólfsson og Sigurður Guðbrandsson.
Nöfn hinna veit ég ekki, nema einn þeirra
var Magnús frá Ketilsstöðum.
Faðir minn fylgir f járkláðalæknunum
suður yfir Sprengisand.
Einhver ævintýralegasta ferðin, sem
faðir minn fór sem fylgdarmaður var ferð
sú, þegar hann fylgdi norska fjárkláða-
lækninum, Serning( ?), suður yfir Sprengi-
sand. Mun það hafa verið haustið 1858.
1 fylgd með norska dýralækninum var
Teitur Finnbogason, sem var fyrsti dýra-
læknir hér á landi. Var hann túlkur hans
og aðstoðarmaður.
Þegar þeir lögðu á Sprengisand var
veður skuggalegt, og illt að rata. (Þá voru
engar vörður). Öldurnar eru hver annarri
líkar og vont að þekkja þær í sundur. Sá
norski fór að verða óþolinmóður, og hugði,
að þeir væru farnir að villast. í farangri
þeirra var exi, sem átti að nota til að laga
til undir tjaldið. Þrífur hann nú exina og
segir: að hún skuli verða sett í höfuð
fylgdarmannsins, ef hann rati ekki. Faðir
minn bað Teit að segja honum, að hann
gæti farið með hann þá leið, að hann hefði
ekki frá tíðindum að segja, og eftir það
varð hann mjúkur á manninn. Er þeir
komu að Fjórðungakvísl, sem er sunnar-
lega á sandinum, og er venjulega milli
hnés og kviðar á hestum, varð sá norski
ragur við að leggja út í. Faðir minn fór
þá yfir aftur, og rak hest hans út í kvísl-
ina, og gekk þá allt vel. Þeir fóru svo í
Eyvindarver, sem er austan við Þjórsá;
verður þá að fara yfir ána í einu lagi á
Sóleyjarhöfðavaði. Faðir minn bjóst við,
að hún væri djúp, og það yrði vont, að
koma þeim norska út yfir; honum hugs-
aðist þá að viðhafa svolítið klókindabragð.
Þegar skammt var að vaðinu fóru þeir af
baki til að lofa hestunum að hvíla sig svo-
lítið áður en lagt væri út í. Ekki sást til
vaðsins, þar sem þeir áðu, því að hæð bar
á milli. Faðir minn sagðist ætla að fara og
athuga vaðið, en þeir skyldu bíða á með-
an. Reið hann síðan út yfir ána, og var
hún í taglmark. Hann var í vaðstígvélum,
og fór hann bæði úr þeim og sokkunum,
áður en han reyndi ána, og þegar hann
kom aftur til félaganna og sagði þeim, að
hann væri búinn að reyna ána, varð sá
norski rólegur, af því að ekki hafði farið
upp á stígvél fylgdarmannsins. Samt
samdist nú svo, að betra mundi að binda
fyrir augun, því að skeð gæti, að hann
sundlaði. Einnig var brugðið bandi um
mitti honum; létu þeir Teitur hann svo
ríða á milli sín og héldu sinn hvoru megin
í bandið, og komst allt slysalaust yfir ána.
Þegar búið var að leysa öryggisverjurnar
af lækninum varð hann mjög hrifinn, og
sagðist þakka guði og fylgdarmanninum
fyrir, að hann hefði komizt lifandi yfir
ána. Eftir þetta gekk ferðin vel, enda var
þá stutt til byggða.
Faðir minn flytur búferlum að Haga.
Haustið 1869 hafði faðir minn afráðið
að flytja búferlum að Haga í Gnúpverja-
hreppi. Þá um haustið rak hann 100 ær
suður yfir Sprengisand, og kom þeim fyrir
hjá tilvonandi nágrönnum sínum til um-
hirðu um veturinn. Eitthvað átti hann þar
af heyi, því að Erlendur vinnumaður hans
hafði verið eitthvað af sumrinu syðra við
að heyja.
Faðir minn hafði þá tvo vinnumenn,
annar var Erlendur Björnsson, er síðast
bjó í Gíslholti í Holtahrepp, en hinn Jón
Guðnason, faðir Ásgríms málara og þeirra
systkina. Vinnumennirnir réru einhvers
staðar syðra á vetrarvertíðinni, og fóru
svo ekki norður aftur, en þeir voru ekki
ráðnir hjá föður mínum nema til vorsins.
Jón var þó eitthvað um vorið í Haga; ég
man, að hann var búinn að hlaða f járhús-
tóft, þegar við komum suður.
Mér er það í barns minni, þegar verið
var að búa sig af stað í þetta mikla ferða-
lag. Það voru smíðuð kofort undir sumt
af flutningnum, og allt var tínt saman, sem
hægt var að fara með og bundið í klifjar
á hesta. Það var lagt af stað í byrjun júlí-
mánaðar. Voru 17 manns á vegum föður
míns, auk þess voru samferða okkur hjón
með 2 börn. Hét maðurinn Páll. Átti hann
skyldfólk suður í Mosfellssveit, og var að
flytja þangað. (Þau höfðu tjald út af fyrir
sig). Skal ég svo telja fólk föður míns:
Hjónin: Ásmundur Benediktsson og Sigur-
laug Jónsdóttir, og 6 börn, er þau áttu, það
elzta 16 ára, en það yngsta 3 ára, og Jón
Davíðsson, fóstri móður minnar, 73 ára. —
2 vinnumenn. Björn Guðmundsson (faðir
Ingólfs1 heitins í Fjósatungu) og Jóhann
Eiríksson, móðurbróðir Klemensar fyrrver-
andi ráðherra. Kona hans Björg og þeirra
sonur Illugi, 12 ára. — 2 vinnukonur,
Ingibjörg frá Fornastöðum (móðir Ing-
1 Ingólfur fæddist í Haga 1874. Var faðir
hans þá lausamaður. Hann drukknaði suður í
Njarðvíkum 1878. Jónas Jónsson segir í eftirmæl-
um eftir Ingólf, að faðir hans hafi drukknað í
Þorlákshöfn. Það er ekki rétt. Mun Björn aldrei
til Þorlákshafnar hafa komið. — Á. Á.
ólfs) og Halldóra Halldórsdóttir. Svo 2
fylgdarmenn til þess að fara með hestana
norður, sem lánaðir voru til fararinnar.
Reiðhestar voru 17 og 8 hestar með áburði.
Auk þess hafði Páll 4 hesta, svo að alls
voru hestarnir 29.
Það var búið um mig í kassa (ég var
þá 7 ára) og sömuleiðis systur mína, sem
var 6 ára. Vorum við svo sett á klakka
hvort á móti öðru, og þannig ferðuðumst
við fyrsta áfangann. En okkur þótti leiðin-
íegt að vera í kössunum, og báðum um að
mega ríða laus eins og hitt fólkið, og var
látið eftir okkur að breyta til. Reið ég svo
einn í hnakk, en systir mín var bundin í
söðul. Fyrsta daginn var farið á fremsta
bæ í dalnum, Mýri, annan daginn í Kiðagil
og þriðja daginn í Arnarfell, eftir 20
klukkustunda ferð yfir sandinn. Man ég,
að hestarnir voru orðnir svangir, þegar í
Arnarfell kom. Þar var verið dag um kyrrt
til að hvíla hestana. Var svo farið þaðan
í þremur áföngum til byggða. Komum við
að Haga eftir viku ferðalag, og hafði allt
gengið slysalaust.
Húsakynni í Haga voru mjög léleg; var
baðstofan þó lökust, því að hún var kom-
in að því að detta. Var strax hafizt handa
með að rífa hana, og var hún byggð upp
að nýju fyrir slátt. Fer ég svo ekki út í
það að lýsa fleiru í Haga, því að tilgangur
þessarar frásögu er einungis sá að skýra
frá ferðalögum yfir Sprengisand.
Hin tíðu ferðalög föður míns yfir
Sprengisand komu til af því, að útlend-
ingar lögðu þá oft leið sína þarna milli
byggða, en það var ekki völ á jafn kunn-
ugum manni til að fylgja þeim. Fór hann
þá venjulega einn til baka, og var þá hátt
á þriðja dag, en norður fór það eftir því,
hvað útlendingarnir voru duglegir að ferð-
ast. Venjulega var hann 12 klukkustund-
ir yfir sandinn; sumir hafa farið það á
skemmri tíma. En faðir minn var ekki
reiðfantur, þó að hann hefði nóga hesta.
Þjórsá var stundum djúp, en alltaf gekk
samt slysalaust i þessum ferðum.
Fyrsta norðurferðin mín.
Ég fór norður vorið 1885 með föður
mínum. Voru þau tildrög til þeirrar ferð-
ar, að Coghill hestakaupmaður, sem marg-
ir þekktu, hafði beðið föður minn að koma
norður á Akureyri, þegar 12 vikur væru af
sumri og fylgja sér skemmstu leið suður,
því að hann hafði þá boðað markaði fyrir
sunnan. Við lögðum af stað 11 vikur af
sumri, fórum yfir Þjórsá í byggð, og svo
á ferju inn yfir Tungná, sem er skammt
fyrir innan byggð í Landsveit. IJr því eru
ekki nema smá hvíslar alla leið norður,
þegar farið er austan Þjórsár. Þá var mjög
illa sprottið, og höfðum við töluvert af
heyi meðferðis handa hestunum. Við höfð-
um 7 hesta til fararinnar. Fyrsti áfanga-
staður okkar var í Hvanngiljum; það er
nokkuð innar en Klifshagavellir, sem líka
er oft hafður áfangastaður. Nú mátti einu
gilda, hvar áð var, því að hvergi voru hag-
ar komnir. Þarna strauk frá okkur hryssa