Vikan - 16.05.1940, Blaðsíða 13

VIKAN, nr. 20, 1940
13
Og kettirnir
◦ttu sinn kirkjugarð.
Reykjavík er alltaf að breytast. Þeir,
sem eru þar fæddir og uppaldir og
hafa lifað í bænum alla sína tíð, taka
fæstir eftir því, hvernig hún skiptir um
svip svo að segja daglega. Þeir ganga sömu
göturnar til sömu vinnunnar, mæta oftast
sömu mönnunum á sama stað og tíma og
sömu hugsanirnar eru venjulega í kollin-
um á þeim dag eftir dag, ár eftir ár. Og
þó er alltaf eitthvað að breytast fyrir aug-
um þeirra, skipta um svip, verða öðru vísi
en það var. Hversdagslífið breiðir móðu
yfir umhverfið, og það þarf eitthvað sér-
stakt, eitthvað nýtt eða gamalt, hafi það
ekki sést lengi, til þess að maður hrökkvi
við og líti í kringum sig eða minnist lið-
inna atvika eða gleymdra manna eða,
hvernig náttúran horfði við áður fyrr, eða
hús og önnur mannvirki.
Eg var eitt sinn vakinn af svona svefni
við það að mæta gömlum æskufélaga mín-
um í Hafnarstræti. Hann kom þarna á
móti mér alveg óvænt. Við stönzuðum báð-
ir, horfðum augnablik hvor á annan, brost-
um og tókumst í hendur. Við höfðum ekki
sézt í mörg ár. Hann fór úr bænum og
hafði stundað sjómennsku á Austurlandi.
Nú ætlaði hann að dvelja hér í tvo daga.
Okkur fannst báðum, að við þyrftum að
rabba svolítið saman, fyrst við hittumst
á annað borð.
Við gengum upp Hverfisgötu og norður
Ingólfsstræti og settumst á steinbekk und-
ir líkneski víkingsins á Arnarhóli. Fyrst
tókum við að dást að fjallasýninni fögru,
sem við höfðum drukkið í okkur á yngri
árum, en aldrei talað um þá, og síðan
tókum við að rif ja upp gamlar æskuminn-
ingar úr Skuggahverfinu, hverja af ann-
arri.
— Manstu eftir rásinni, þar sem við
lærðum á skautum og þú datzt einu sinni
svo hrottalega, að ég hélt, að þú mundir
deyja og kom háskælandi heim?
— Manstu eftir fúleggjabardaganum
illræmda, þegar skotvopnunum hafði verið
safnað í langan tíma, svo að nægar voru
birgðimar, og verkanir árásarinnar eftir
því ?
— Manstu ... ? — og manstu ?
Hver minningin rak aðra, lítilf jörlegar
á stóran mælikvarða, en undursamlega
heillandi fyrir okkur tvo, er sátum við fót-
stall landnámsmannsins og horfðum á
Þjóðleikhúsið, Amarhvál og Iþróttahúsið.
Þessar byggingar vom búnar að breyta
umhverfi æsku okkar, útrýma rásinni,
Sölvhól og túninu góða, þar sem við lék-
um okkur. Við urðum að börnum aftur og
sáum það allt eins og það var þá.
— Já, og kettirnir áttu sinn kirkjugarð
líka, sagði ég, þegar einni minningunni
skaut upp í hugann.
Félagi minn leit snöggt á mig, eins og
hann hefði hrokkið við, og þá minntist ég
þess allt í einu, að við höfðum aldrei talað
saman um þetta, af því að honum var það
viðkvæmt mál, og í rauninni skildum við
þetta hvorugur þá. Mér þótti leitt, ef ég
hafði sært hann með því að glopra þessu
j S M Á S A G A
eftir
| JÓN H. GUÐMUNDSSON. |
''i ......................l■■■■■ll■■lll■■■l■■l■l■■l■■■■■■l■■l■■l■ll■ll'•c
út úr mér og ætlaði að snúa talinu að öðru,
en hann jafnaði sig strax og fór að tala
um það sjálfur.
Móðir hans hafði átt við þá örðugleika
að stríða, að seinni maður hennar, fóstri
félaga míns, var mjög drykkfelldur. Á
hverjum laugardegi fór hann að heiman
fyrir hádegi og var í burtu allan daginn
og drakk, þangað til hann vissi ekki sitt
rjúkandi ráð. Hún leitaði hann alltaf uppi
seint á kvöldin, vissi, hvert hún átti að
fara og kom honum heim. Svona gekk það
í nokkur ár. Þá var það eitt laugardags-
kvöld, að hún var lasin og veðrið ákaflega
slæmt, blindbylur og frost. Hún ætlaði
hvað eftir annað út, en hætti alltaf við
það og lagðist fyrir á milli. Svo sofnaði
hún og vaknaði ekki fyrr en liðið var á
nóttu. Þá fór hún út, þó að veðrið hefði
lítið batnað.
En hún fann hann ekki. Og það var ekki
fyrr en seinna um daginn, þegar búið var
að leita víða, að hann fannst örendur í
skafli, undir stórum steini á túninu.
Hún varð undarleg í háttum eftir þenn-
an atburð. Það var eins og hún kenndi
sjálfri sér um dauða mannsins.
Svo var það einn laugardag löngu seinna,
að félagi minn kom til mín, mjög alvar-
legur og bað mig að tala við sig. Hann
átti ákaflega örðugt með að koma orðum
að erindi sínu, en sagði mér þó að lokum,
að hann væri hræddur um hana mömmu
sína. Hún færi alltaf út fyrir hádegi á
hverjum laugardegi, kæmi ekki heim fyrr
en í myrkri og væri þá oft dálitla stund
úti í einu hominu á kálgarðinum. Hann
hafði aldrei þorað að fara einn og grennsl-
ast um þessar ferðir hennar, en hann var
hræddur við þetta, og vildi því fá mig til
þess að koma með sér á eftir henni, ef
hún færi næsta laugardag.
Við gerðum þetta, en létum hana ekki
verða neins vísari.
Hún hafði lítinn strigapoka undir sjal-
inu sínu og gekk niður að sjónum og inn
allar fjörur. Við veittum henni eftirför, án
þess hún vissi, reyndar virtist hún ekki
taka eftir neinu í kringum sig.
Þennan dag fann hún ekki það, sem hún
leitaði að og fór ekki út í garð, þegar hún
kom heim. Og sama er að segja um næsta
laugardag. En í þriðja skiptið, sem við
eltum hana, beygði hún sig niður í f jör-
unni, skammt fyrir neðan Byggðarenda og
tók upp dauðan kött og setti hann í pok-
ann og hélt svo heim á leið.
Við fylgdum í humátt á eftir. Það var
orðið dimmt, og hún fór rakleitt út í eitt
hornið á garðinum og gróf holu með spýtu,
lagði köttinn í hana og rótaði svo yfir
aftur, rétti úr sér og söng, ofurlágt, fyrsta
og síðasta erindið úr alþekktum útfarar-
sálmi.
Síðan gekk hún inn til sín.
Við töluðum lengi saman um þetta,
félagarnir, og ákváðum að minnast ekki
á það við nokkurn mann.
Ég komst síðar að því sjálfur, að hún
hætti þessum ferðum, en ég hafði aldrei
vitað vissu mína um það, hvort félagi minn
var sér þess meðvitandi, að hann hafði
læknað hana.
Og nú spurði ég hann að þessu og hann
játaði því, — og brosti.
Það gerðist á þennan hátt:
Ég flutti með foreldrum mínum úr
Skuggahverfinu upp í Skólavörðuholt.
Skömmu síðar tók hann að koma til mín
á hverjum laugardegi og vera hjá mér
fram í myrkur, þar til móðir hans kom og
sótti hann.
Nú eru þau bæði horfin og annað fólk
setur svip sinn á umhverfið.
En minningamar lifa.
Eitraðar örvar.
Eiturörvar Indíána skutu áður fyrr
mörgum manninum skelk í bringu, og það
var ekki að ástæðulausu, því að þeir, sem
urðu fyrir þeim, liðu oftast seinan og
kvalafullan dauðdaga. En hvernig öfluðu
Indíánarnir þessa hræðilega eiturs? Þeir
notuðu höggormseitur og venjulega úr
skellinöðrum. En á hvem hátt gátu rauð-
skinnarnir aflað sér þess? Þeir settu nýtt
kjöt eða hjartarlifur á stöng og fóru þang-
að, sem þeir vissu, að mikið var um slöng-
ur. Um miðjan dag skríða þessi dýr úr
fylgsnum sínum og liggja kyrr og sleikja
sólskinið. Indíánarnir ertu þær með stöng-
inni, unz þær voru orðnar æstar og tóku
að höggva í kjötið og spúa eitri í það. Á
þennan veg var farið með hverja slöng-
una á fætur annarri, þangað til búið var
að safna svo miklu eitri, að það nægði til
þess að drepa f jölda manns. En hættulaust
var ekki að safna eitrinu. Kjötið var síðan
þurrkað og gert úr því duft og geymt í
geitarskinnspokum, þar til á þurfti að
halda. Þegar að því kom var ofurlitlu af
eitrinu rjóðað á örvaroddana og fáum, sem
urðu fyrir slíkri sendingu, varð lífs auðið.