Vikan - 30.05.1940, Blaðsíða 13

VIKAN, nr. 22, 1940
13
Lily hafði allt í einu dottið ráð í hug,
og hún var ekki lengi að hugsa sig um.
Þegar hún hafði horft rannsakandi augum
á það, sem eftir var af skipinu, sagði hún:
— Á hverri stundu getur flakið runnið'
af skerinu og þá er úti um okkur öll. En
það er ein leið ennþá. Pabbi, þú verður
að slöngva mér yfir brimið og inn í lónið
á eyjunni. Eitt siglutréð er eftir. Með kaðli
og mikilli sveiflu hlýt ég að geta . . . er
það ekki, pabbi, þú skilur mig?
Monterey skildi, við hvað hún átti. Þetta
var heljarstökk, sem hefði þurft að æfa
í marga mánuði, en nú varð að reyna það
innan fárra mínútna. Það var síðasta vonin.
— Við verðum að koma mjóum kaðli
gegnum blökkina á bómunni þarna, sagði
Monterey. — Farðu þangað upp, drengur
minn, og gerðu þetta og komdu með báða
kaðalsendana hingað niður.
Þetta var venjuleg uppskipunarbóma,
sem hékk í siglutrénu og skagaði út fyrir
borðstokkinn. Monterey klifraði upp í skip-
ið og athugaði f jarlægðina. Síðan tók hann
stutta járnstöng og festi hana æfðum
höndum við kaðalsendana, og hafði þá gert
trapizu, sem hann gat fest við bómuna.
— Jæja, Lily, þetta ætti að heppnast
hjá okkur. Komdu, Charles. Við verðum
að gefa henni eins mikla sveiflu og hægt
er, og nái hún ekki inn í lónið, verðum
við að fara á eftir henni.
Og nú framkvæmdi Lily Monterey sitt
fífldjarfasta heljarstökk, án annarra
áhorfenda en þeirra, sem áttu lífið undir
því, að henni tækist það.
Allt var tilbúið. Lily hékk í trapizunni,
reiðubúin að sleppa takinu á réttu augna-
bliki, og væri heppnin með henni, mundi
hún sveiflast alla leið inn í lónið.
Hún hugsaði um hvalina og ósýnilegu
skerin og hvort nógu djúpt mundi vera í
lóninu, svo að hún gæti kafað, án þess að
rotast. Svo heyrði hún föður sinn segja
rólega: — Tilbúin! — Sveifla!
Á næsta augnabliki sveif Lily Monterey
í stórum boga út yfir sjóinn. Brimið ham-
aðist fyrir neðan hana. Á réttri stundu
sleppti hún stönginni og flaug gegnum loft-
ið, eins og svo oft áður. En nú var enginn
til þess að taka á móti henni og ekki örugg
laug að lenda í, en hún hafði fullt vald
á líkama sínum. Hún sá kóralsker á báða
bóga og breitt lónið fram undan, og beindi
sér þangað, sem hún vildi kafa. Með opin
augu stakkst hún í vatnið og sveigði líkam-
ann til þess að fara ekki of djúpt. Hún sá
botninn, en kom ekki við hann. Svo stóð
hún upp í lóninu og óð á land.
Það tók ekki nema nokkrar mínútur að
festa línunni, sem skotið var, í pálmana.
Bróðir hennar kom fyrstur í land á kaðl-
inum, til þess að hjálpa henni, og því næst
faðir hennar. Síðan var frú Armitage flutt
í land í körfu.
Lily var að ljúka við að binda um hné
Ronalds, þegar móðir hans kom reikandi
til þeirra. Hún tók báðar hendur Lily og
hélt þeim lengi. — Eg fel hann umsjá yðar,
sagði hún. — Núna — og alltaf.
PULA
og nokkur örnefni
á Landmannaafrétti.
T 16. tbl. ,,Vikunnar“ frá 18. apríl 1940
minnist A. J. Johnson bankaféhirðir
á það í sinni ágætu ferðasögu: ,,í sumar-
sól“, að talið sé að nafnið ,,Pula“ (gamla
Pula) sé komið frá Irlandi hér til lands, en
það tel ég mjög vafasamt, að það, sem
var upprunalega hebreskt eða líklega frem-
ur assyriskt nafn, hafi komið frá Irlandi
til okkar, þó það geti verið; hitt þykir mér
miklu sennilegra, að það hafi komið til
okkar frá Noregi beina leið, eins og svo
mörg önnur nöfn, sem ættuð eru frá Gyð-
ingalandi.
Sérnafnið ,,Pul“ er nefnt í Jes. 66,19 og
er nafn á þjóð, og mannsnafnið ,,Pul“,
(sem á fleigletri er ,,Pulu“) var annað
nafn Tiglat Pilesar Assyríukonungs (sbr.
2. Kon. 15,19).
Hebreska nafnið ,,pulu“ þýðir: verk, at-
vinna, en einkum notað um verk guðs, og
því sennilega verið notað sem mannsnafn
meðal Israelsmanna, enda þótt það komi
ekki fyrir í gamla-testamentinu.
1 sömu grein er minnst á sérnafnið
,,Dómadalur“, og bæði höfundur greinar-
innar og Pálmi Hannesson rektor virðast
vilja tengja það við íslenzka samnefnið:
dómur; en hvorugur vill tengja það við
sérnöfnin fornu: Dómarr og Dómaldur,
sem nefndir eru í Islendingabók Ara, svo
nöfnin hafa verið þekkt hér á landi frá
fyrstu tíð. Bæði þessi nöfn eiga uppruna
sinn austur í Asíu og í Israel va.r sérnafnið
,,Duma“, (eða Doma, því u-hljóðið hjá
þeim var millihljóð milli íslenzks u og o),
nafn á héraði, nafn á þjóðflokki og nafn
á borg, svo algengt hfefir það verið austur
þar. — Orðið þýðir eiginlega: ríki þagnar-
innar, dauðraríkið, og því sennilega aldrei
notað sem mannsnafn út af fyrir sig, og
ekki nema í sambandi við önnur sérnöfn,
eins og t. d. Dómarr, sem er samsett úr:
„duma“ og mannsnafninu ,,Yrr“ eða
„Ver“.
Þegar litið er til annarra örnefna á
Landmannaafrétti og nefnd eru í fyrr-
nefndri ferðasögu, þá dylst manni ekki að
þau eru mörg hebresk að uppruna, enda
þótt þau hafi fallið svo vel í málið og eru
svo hljóðlík málinu að því hefir ekki verið
gaumur gefinn. Á hebresku er nafnið:
,,Hakila“, sérnafn á fjalli og án efa sama
nafnið og Hekla. Hattur er sennilega
hebresku sémöfnin ,,Hitti“ eða ,,Hatti“,
eins og það er í samsetningu, og „yr“ eða
,,ver“, sem samsett verður: Hattiver.
„Hitti“ er nafn á þjóð, „ver“ nafn á manni.
Á hebresku er til mannsnafnið „Set“, en
sem samnafn þýðir það undirstaða, sæti
(basis) og er líklega sama nafnið og Sáta,
notað hér um uppmjó f jöll. Loðmundur er
sama og mannsnafnið Loðmundur, en
þess nafns: mundur getur verið tekið úr
„Lod“ er mannsnafn á Hebr. Síðari hluti
norrænu, en getur líka verið hebreskt:
,,man-dor“, en um það vil ég ekki ræða
frekar nú.
Krakatindar er samsett úr: kraka — og
tindar. — Hebreska orðið „Kraka“ eða
,,Krakka“ þýðir: „lítill eins og gluggi“, og
einmitt það — lítill — er meint með ís-
lenzku orðunum: Krakki, Krakatindar og
viðurnefninu. kraki, sbr. Hrólfur kraki.
Yfirleitt virðist mér, að mörg íslenzk
örnefni, einkum sunnanlands, séu frá
Hebresku komin, og ekki gegnum got-
nesku,, því þau eru minna breitt en búast
mætti við ef þau hefðu komið þá leið til
okkar. Aðeins eitt dæmi: Dóma í Dóma-
dalur er á hebresku „Duma“ eða Doma),
.en samnafnið: dómur var á gotnesku:
,,doms“ og á gamalli háþýsku: „tuom“,
sem hvorttveggja er ólíkara dómur en
„duma . Guðm. Einarsson.
Oftir tilmælum séra Guðmundar Einars-
^ sonar hefir ritstjóri „Vikunnar“ sýnt
mér grein hans.
Um hana vil ég aðeins segja þetta: Ég
hafði mjög gaman af að lesa hinar snjöllu
athuganir hans, er lýsa mikilli þekkingu
og lærdómi, þó ég geti ekki fallist á þær
að öllu leyti.
Það sem mér finnst styðja, að bæjar-
nafnið Pula sé írskt að uppruna, er þetta
tvennt:
1. Af Landnámu verður ekki annað séð,
en að Áskell hnokan (ættfaðir Jóns
biskups helga) hafi numið neðri Þjórsár-
holt, þ. e. Holtahrepp norðvestan Steins-
lækjar, — „efri hluta Þjórsárholta" námu
feðgar tveir er bjuggu í „Lunansholti“ á
Landi — og þar á meðal lönd Pulu, en
hann var sonar, sonar sonur Kjarvals Ira-
konungs, og hefir líklega komið hingað til
lands frá Irlandi, þó þess sé ekki sérstak-
lega getið.
2. Kirkjustaðurinn „gamla Pula“, stóð
á norðvesturbakka á tjörn, sem enn er til,
og heitir Pulutjörn. Festist ekki írska
nafnið Pula = tjörn við bæinn, þó tjörn-
in sjálf fengi sitt íslenzka nafn, ef til vill
löngu síðar?
Um uppruna nafnsins á „Dómadal" er
erfitt að segja. Það sem ég sagði um það
í ferðasögu minni, var aðeins lausleg til-
gáta. Og athuganir séra Guðmundar Ein-
arssonar á því, og fleiri ömefnum, em
mjög eftirtektarverðar, og væri gaman að
sjá meira frá honum, þeim málum við-
víkjandi, við tækifæri. En ég held að hann
geri þó fullmikið úr því, að íslenzk ömefni
eigi rót að rekja til erlendra mála.
„Sáta“ t. d. hygg ég að dragi nafn af
því hvað hún er lík heysátu í lögun, og
hefir Loðmundur ekki, a. m. k. að nokkru
leyti, fengið nafn af þokunni, sem oftast
sveipast um höfuð hans? Alloftast mun
það fagra fjall vera loðið af þoku niður
af hamrabeltunum. Þetta eru þó aðeins
mínar eigin hugsmíðar.
A. J. Johnson.