Vikan - 09.04.1941, Blaðsíða 14

14
VIKAN, nr. 15, 1941
Vikunnar.
Lárétt skýring:
1. prýði. — 5. gera. — 9. holdug.
— 10. þráður. — 12. hringlanda. —
14. bál. — 16. letrað. — 18. eftirlit. —
20. veiði. — 22. hólbúa. — 23. haf. ■—
24. hljóð. — 26. hljóp. — 27. rugga.
— 28. kaupstaður. — 30. stafur. —
31. halla. — 32. hverfa. — 34. dvali.
35. hljóð. — 37. greiðu. — 40. hismi.
— 43. veizla. — 45. sjóara. — 46.
hvarmur. — 48. skapill. — 50. kyrð.
— 51. þyngdarein. — 52. prjál. — 53.
veiðistaða. — 55. glöð. — 57. afl. —
58. mæliáhalds. — 60. vís. — 61. leik-
ara. — 62. kurteis. — 63. ornað. —
64. endana.
„Mannslíkaminn"
í bókaflóðinu.
I* hinum mikla bókastraum ársins 1940
flaut með ein bók, sem heitir: „Manns-
líkaminn", eftir Jóhann lækni Sæ-
mundsson. Menningarsjóður gaf út. Ég er
að enda við að lesa þessa merkilegu bók,
og hefi ég þá lesið allar bækurnar, sem
Menningarsjóður gaf út á síðastliðnu ári
nema „Sult“.
„Mannslíkaminn“ er bók, sem leikmaður
ekki getur dæmt um, að öðru leyti-en því,
að segja, hvernig honum geðjast bókin.
Mér virðist hún í alla staði mjög eiguleg
og vönduð bók, og í henni er fólgin geysi-
lega mikil vinna. Engin leið er ólæknislærð-
um mönnum að nema slíka bók nema með
miklum lestri. En eftir fyrsta lestur skil-
ur hún eftir hjá manni nytsaman fróðleik
og þægileg áhrif. Formálinn er prýðileg-
ur, og mættu margir sem rita um eitt og
annað, og ekki sízt deilumálin, mikið af
honum læra. Mér hefir yfirleitt virst svo,
er ég hefi lesið fræðibækur erlendra höf-
unda, að því meira, sem þeir vita, þeim
mun hógværari eru þeir og gætnari í öll-
um fullyrðingum.
Við einn kafla bókarinnar: „Fæðan",
nam ég þó sérstaklega staðar, og ætti
hann, þótt stuttur sé, að hnippa í þjóð,
sem verið hefir til skaða og skammar of
hirðulaus um eitt sitt stærsta velferðar-
mál. Á ég þar við menntun kvenna, þann
undirbúning, sem ungar stúlkur í landinu
hafa fengið undir vandasömustu, þýðingar-
mestu og ábyrgðarfyllstu stöðuna. í stað
þess að kenna þeim það, sem helzt getur
orðið hverju heimili og þjóðinni í heild til
heilla og mestrar blessunar, er sullað í þær
allskonar fánýtum fræðagraut, sem fyrn-
ist fljótar en ballkjólarnir þeirra. Þeir
skólar, sem fyrstir hefðu átt að koma og
á undan öllum almennum skólum, jafnvel
bamaskólum, hafa löngu orðið að sitja á
hakanum, og svo er enn. Vonandi verður
bráðlega ráðin fullkomnari bót á þessu
bæði hér í Reykjavík og víðar um land.
Ef þjóðin hefir ekki skilning á því að
mennta réttilega mæðra- og konuefni sín,
þá emm vér vanhyggnir menn. Mér er ekki
kunnugt um einn einasta skóla í landinu,
sem skilyrði hefir til þess að kenna ungri
stúlku allt hið nauðsynlegasta, sem hún
þarf að vita, og eru matarvísindin þar ekki
ómerkasta greinin. í Reykjavík þyrftu að
koma að minnsta kosti 2—3 slíkir skólar,
sem ungar stúlkur gætu sótt á aldrinum
frá 14—19 eða 20 ára, og til þeirra þarf
vel að vanda. Fátt mundi borga sig betur.
En það er nú einu sinni heimsins gamla
heimska að fara öfugt að hlutunum: Fram-
leiða drykkjumenn með lögverndaðri
áfengissölu og reisa svo tukthús og
drykkjumannahæli fyrir þá, að efla og út-
breiða tæringu með alls konar félagslegum
meinsemdum og stofna svo félög henni til
varnar, efla slysavarnirnar á landi og sjó,
Lóðrétt skýring:
2. rennsli. — 3. vagn. — 4. forsetning. — 5.
stofu. — 6. skrokk. — 7. ilmar. — 8. fótsár. —
11. hægur. — 12. rækja. —- 13. svo. — 15. álpast.
— 17. hyggin. — 18. skinn. — 19. hljóðs. — 21.
tind. — 23. gengur. — 25. siðun. -—- 28. áhald. —
Lausn á 82. krossgátu Vikunnar.
Lárétt: 1. Skagfirðingamót. — 13. fjall. — 14.
sargs. — 15. ólm. — 16. gin. — 18. öttum. — 20.
ógnir. — 23. káfa. — 25. rausi. 27. rofi. —
29. óðu. — 30. tré. — 31. kyr. — 32. ligg. — 34.
dugði. — 36. þurð. — 37. ausur. —• 39. angur.
— 41. nóg. — 42. nes. — 44. ógagn. — 46. birta.
49. toga. — 51. aukar. — 53. unga. — 55. hrá. —
65. mær. — 57. nár. — 58. atti. — 60. finna. —
62. biti. — 63. iðkað. — 65. aurar. — 67. ról. —
68. met. — 70. Hulda. — 72. árina. — 75. fram-
faratímabil.
en stofna svo til slysa með alls konar
trassaskap.
Á sama hátt hafa þjóðirnar verið hirðu-
lausar um að kenna bömum sínum að lifa
heilsusamlegu lífi, en fjölgað sjúkrahús-
um og læknum eftir því sem sjúkdómar
hafa aukist, eða menn gefið þeim meiri
gaum.
Jæja, ég er nú víst búinn að týna
„Mannslíkamanum“, sem ég var að tala
um. En það var ekki ætlan mín að fjöl-
yrða um bókina, til þess er ég ekki hinn
rétti maður, en ég held, að ég mundi taka
fremstar í röð þessar tvær bækur: „Mark-
mið og leiðir“ og „Mannslíkamann“, af
bókum menningarsjóðs síðastliðið ár, þótt
margt gott megi um hinar segja. Drottn-
ingin er mér meira vafamál en hinar, en
gaman er og fróðlegt að lesa æfisögur
drottninganna, Viktoríu og Maríu Antóní-
ettu, og má mikið af þeim læra, ef menn
gætu nokkurn tíma lært hyggindi.
Það er snoppungur í andlit þeirra
manna, sem reyna að vera bjartsýnir, að
allar manntegundir hinna klafabundnu
dýrkenda játninganna, hvort heldur er um
pólitískan eða kirkjulegan „rétttrúnað" að
ræða, hafa hneykslast á bókinni „Mark-
mið og leiðir“. Þetta gildir jafnt kommún-
ista sem klerk, og svo allar gráðurnar þar
á milli. Bæði Stalinismi, kaþólska, sósíal-
ismi og bókstafstrúar klerkurinn hafa
29. gyltu. — 31. hest. — 32. forföður. — 36.
rudda. — 38. forsetning. — 39. fat. — 40. ónáð.
— 41. ónefndur. — 42. brýt. — 43. menn (fornt).
— 44. loftfari. — 46. lauf. — 47. kendin. — 49.
mergð. — 52. hagnað. — 54. hina. — 56. hæð.
— 57. staup. — 59. hiið. — 60. sefun.
Lóðrétt: 1. sá. — 2. af. — 3. gjóta. — 4. falt.
— 5. ilmur. — 6. rl. — 7. is. — 8. naggi. — 9.
grín. — 10 agnir. — 11. m.s. — 12. tá. — 17.
sóli. — 18. öfuga. — 19. matur. — 20. óséða. —
21. rokur. — 22. hirði. — 24. áði. — 26. urg. —
28. fyr. — 33. gunga. — 34. dugga. — 35. innir.
— 36. þustu. — 38. sóa. — 40. ger. — 43. úthaf.
— ógáti. — 45. numið. — 46. barna. — 47. annir.
— 48. varir. — 50. ort. — 52. kæn. — 54. gát. —
59. iðrum. — 60. falda. — 61. aumri. — 62. batna.
vitnað einum munni. En greint og vel upp-
lýst alþýðufólk úti um sveitir landsins,
sem ekki er með neinu sérstöku eyrna-
marki, eins og til dæmis kennslukona ein
af Vesturlandi, er kom til mín fyrir
nokkru, telja „Markmið og leiðir“, ein-
hvern þann ágætasta bókafeng, sem því
hefir hlotnast árum saman.
Já, ég sagði, að þessar viðtökur bókar-
innar hjá játninganna börnum væri óþægi-
legur snoppungur í andlit hinna bjartsýnu,
því að þessi nútíma „rétttrúnaður" bæði
trúaðra og vantrúaðra minnir óþægilega á,
litla framför, minnir á fyrri tíma, er trú-
arofstæki manna litaði löndin blóði bræðra
sinna. Siðabótamaðurinn Kalvin lét dæma
mann fyrir trúvillu, og studdist þar helzt
við, að þessi maður hafði skrifað rétta
landfræðilega lýsingu á landinu helga, en
siðabótamaðurinn sagði, að þetta væri að
vefengja hið óskeikula orð drottins, er
segði, að landið flyti í mjólk og hunangi.
Lúther hafði stór orð um ósvífni, frekju
og nýungagirni Kópernikusar, og jafnvel
hinn gætni og hógværi Melankton átaldi
Kópernikus þunglega fyrir þessa fásinnu,
að halda fram því, að jörðin snérist, en að
himnarnir — eða festingin breytti ekki af-
stöðu sinni til jarðarinnar, þótt að svo
sýndist. Siðabótamaðurinn vitnaði þá í
hinar óskeikulu ritningar, er segja, að jörð-
in standi á stoðum eða stólpum. Svo snjöll
— 64. kólf. — 66. reim. — 69. æf. — 70. ha. —
71. ar. — 72. át. — 73. ab. — 74. öl.