Vikan - 06.06.2000, Blaðsíða 50

Dauíð Gíslason, sérfræðingur í ofnæmislækníngum,
segir að bað láti nærri að tíðni ofnæmissiúklinga hér
á landi sé um 50.000 manns en Dað samsvarar uel
tölunni frá Bandaríkiunum sem nefnd er hér að
framan. Dauíð segist hó hafa bað á tilfinningunni að
ofnæmí sé heldur algengara í Bandaríkjunum en hér.
„Rannsókn sem gerð var á Vífilsstöðum á tíðni bráðaof-
næmis leiddi í ljós að um 20% fólks á besta aldri sýndi já-
kvæða svörun á ofnæmisprófi og það lætur nærri að vera
50.000 manns. Ekki finnur allt þclta fólk l'yrir einkennum
en það eru tugir þúsunda hér á landi sem finna einkenni.“
Er vitað urn dauðsföll af völdum ofnæmis á Islandi?
„Pað er mjög sjaldgæft ef það hefur nokkurn líma gerst.
Ég man ekki eftir neinu tilviki en það gæti auðvitað alllaf
gerst, helst þá í sambandi við lyfjaofnæmi og þá er penisi-
lín efst á blaði eða þegar um lalex ofnæmi er að ræða en
það getur verið mjög heiftarlegt. Þá er ég helst að hugsa
um ef sjúklingur þarf að l'ara í aðgerð þar sem latex hansk-
ar eru notaðir og hann veit ekki unr ofnæmið."
Davíð kveðst sjálfur oft hafa líkt starfi sínu við spæjara-
starfið cins og Paul Ehrlich.
„Oft koma upp erfið sjúkdómstilfelli þar sem þarf að grafa
upp það sem er venjulegu fólki algjörlega dulið. Mér kem-
ur í hugofnæmi fyrir fíkusplöntum, sem eru algengar á skrif-
stol'um, eða fiskafóðri. Það er snúið að láta sér detta þessir
orsakavaldar í hug en stundum byggist starf mitt á því.“
Davíð þekkir einnig svipuð dæmi og Paul Ehrlich segir frá,
því hann minnist atvinnurekanda sem var með dýraofnæmi
og fékk mikil einkenni eftir að hann réð sér einkaritara
sem átti kött. Hann segir enn fremur að rétt meðferð við
ofnæmi hjálpi afar mikiö og geri líf fólks viöunandi í flest-
um tilfellum.
sama efnið eða sitt hvort sem
kallar á viðbrögð hjá þeim,
aukast til muna líkurnar á því
að barnið fái einhvers konar
ofnæmi. Líkurnar á að fá
asma aukast einnig ef mikið
er um ofnæmi í fjölskyldunni
og asmi getur byrjað hvenær
sem er á ævinni.
Asmi getur ualdið uaran-
legum skaða
Þótt asmi geti verið afleið-
ing öndunarfærasýkinga,
reykinga eða áreynslu við
íþróttaæfingar, er algengara
að hann stafi af ofnæmisvið-
brögðum sem valda bólgum
í öndunarveginum og auka
slímframleiðsluna. Öndunar-
vegurinn þrengist þá til muna
og vöðvarnir í honum dragast
saman, afleiðingin er hósta-
köst, þrengsli fyrir brjósti og
andardráttur með sogum.
Þegar asmaeinkenna verður
vart verður að bregðast við
þeim strax því asmi getur
valdið varanlegum skaða á
öndunarfærunum.
Fram að þessu hefur hvorki
fundist lækning við asma né
ofnæmi en vonir standa til að
nýtt mótefni sem kallast anti-
IgE geti lagað einkennin
verulega. Nýleg rannsókn
sýndi að af 300 sjúklingum
með asma á mismunandi al-
varlegu stigi gátu 78% þeirra
sem fengu stóra skammta af
lyfinu minnkað asmalyfja-
skammta sína verulega eftir
að þeir fengu lyfið. 57%
þeirra sem voru á minni
skömmtum gátu gert það
sama og eru rannsakendurn-
ir bjartsýnir á að anti-IgE
muni geta haldið niðri mörg-
um ofnæmisviðbrögðum líka.
Enn er lyfið þó á tilraunastigi
og einhver ár enn þangað til
það kemur á markað.
Hætta að uinna uegna
ofnæmis
Þangað til verða ofnæmis-
sjúklingar að notast við þau
ráð sem fyrir eru til að draga
úr ofnæmisviðbrögðum.
Hægt er að taka inn lyf eins og
antihistamín sem slær á of-
næmiseinkennin og í sumum
tilfellum er sprautað litlum
skammti af ofnæmisvaldinum
í sjúklinginn í ákveðinn tíma
til að byggja upp þol gegn
honum en þessi aðferð dug-
ar alls ekki alltaf. Þriðja leið-
in er hreinlega að forðast al-
veg það sem veldur ofnæm-
inu. Því miður er þessi síðasta
lausn ekki alltaf jafn aðgengi-
leg og kannski virðist í fyrstu.
Til að mynda er ekki nokkur
önnur leið fyrir þá sem hafa
ofnæmi fyrir frjókornum, til
að forðast þau algjörlega, en
að hætta að anda.
Stundum kjósa sjúklingar
einnig að lifa með einkennum
sjúkdómsins. Þannig eru til
Kvef eða ofnæmi, hver er munurinn?
Ofnæmi veldur þvf að það rennur úr augum og nefi, fólk
hóstar, nefið stíflast, kláða í augum verður vart en sá sem
þjáist af ofnæmi fær ekki sótthita. Ofnæmiseinkenna verð-
ur vart svo til strax eftir að fólk kemst í snertingu við of-
næmisvaldinn og einkennin vara á meðan hann er í um-
hverfi sjúklingsins en hverfa þegar hann hefur verið fjar-
lægður.
Kvef getur valdið sótthita, særindum í hálsi, beinverkj-
um auk sömu einkenna og ofnæmissjúklingar finna fyrir.
Þegar um kvef er að ræða getur hor úr nel'i fólks orðið
grænn eða gulur að lit. Það tekur yfirleitt tvo til þrjá daga
frá því að fyrstu einkenna verður vart og þar til kvefpest-
in hefur náð hámarki. Einkennin hverfa yfirleitt á nokkrum
dögum og vara sjaldnast lengur en tvær vikur.
gæludýraeigendur sem hafa
ofnæmi fyrir dýrunum sínum
en geta ekki hugsað sér að
fórna þeim. Paul Ehrlich man
eftir dæmi um yfirforingja í
hernum em varð fyrir því að
sonur hans fékk heiftarlegt
ofnæmi fyrir fjölskylduhund-
inum. Ofnæmið var svo svæs-
ið að barnið þurfti nokkrum
sinnum að leggjast inn á
sjúkrahús. Þegar ljóst var
hver væri ofnæmisvaldurinn
stundi yfirforinginn: „Hvað
eigum við að gera? Ég get
ekki hugsað mér að missa
hundinn.“ Ehrlich svaraði
kaldhæðinn: „Ja, þú getur
náttúrulega losað þig við
drenginn." Nokkru síðar hitti
Ehrlich foringjann á förnum
vegi og þá þakkaði hann hon-
um mikið fyrir ráðlegging-
una. „Þetta er besta ráð sem
við höfum nokkru sinni feng-
ið,“ sagði hann þá. Drengur-
inn var sem sé kominn á
heimavistarskóla en hundur-
inn dvaldi á heimilinu í góðu
yfirlæti.
En valið getur verið tengt
fleiru en tilfinningum. í sum-
um tilfellum hefur fólk lokið
löngu starfsnámi áður en það
uppgötvar að ofnæmi hindrar
það í að stunda starfið. Dýra-
læknar geta haft eða fengið
ofnæmi fyrir dýrum, múrarar
eiga sumir bágt með að þola
steinrykið og bændur fá hey-
mæði. Sjálfsagt þarf ekki að
tíunda það hversu slæmt það
er að þurfa að skipta um
vinnu á miðri starfsævi vegna
sjúkdóms. Ofnæmi er að því
leyti ólíkt mörgum öðrum
sjúkdómum að það veldur
stöðugum óþægindum og lít-
il von er um bata. Ofnæmis-
sjúklingar þurfa að beita
sjálfa sig aga og vera á varð-
bergi gagnvart því sem kom-
ið getur sjúkdómseinkennum
af stað. Besti árangur sem
vonast má eftir er að hægt sé
að gera líðan þeirra skárri og
það í sjálfu sér er mikill sigur
þegar ofnæmi er annars veg-
ar.