Bjarmi - 01.01.1976, Blaðsíða 4

Knstin trú og geðveiklun
Stundum heyrast þær raddir, að
kristin boðun geti orsakað geðtrufl-
anir. Annars vegar kemur þetta frá
fólki, er heldur, að beint orsakasam-
band sé á milli kristinnar boðunar
og túarvingls í sumum alvarlegum
geðsjúkdómum. Hins vegar eru full-
yrðingar einstakra sálfræðinga og
geðlækna um heilsuspillandi áhrif
kristins uppeldis á geðheilsu
manna. En hverjar eru forsendur
fullyrðinganna? Orsakar kristið
uppeldi, kristin boðun og trú, geð-
veilur? Eru til hlutlægar rannsókn-
ir um áhrif kristinnar trúar á geð-
heilsu?
Til er alvarlegur geðsjúkdómur,
þar sem trúarlegar ranghugmyndir
eru mjög rikjandi. Sjúklingunum
finnst þeir vera svo afskaplega
syndugir, til einskis nýtir og til alls
óhæfir. Stundum hafa þeir syndgað
á móti ijeilögum anda og eru alls
ekki fyrirgefningar verðir eða geta
hreinlega ekki fengið fyrirgefningu
sinna hæðilegu brota. Ofskynjan-
ir, bæði ofheyrnir og ofsjónir, eru
stundum með í myndinni, og sjá
menn þá djöfulinn og heyra í 511-
um öndum. Þessi sjúkdómur hefur
fylgt manninum frá alda öðli, fund-
izt á mismunandi menningarskeið-
um og í öllum heimshlutum. Flest-
ir læknar í dag eru þeirrar skoð-
unar, að vefrænar orsakir séu fyrir
sjúkdóminum, þ. e. a. s. sjúklegar,
efnafræðilegar breytingar í heilan-
um. Ennþá hefur þó ekki tekizt að
finna frumorsakimar, en vitað
er, að sálfræðilegir og félagslegir
þættir geta beint geðtrufluninni
inn á ákveðnar brautir. Trúarlegar
hugmyndir eru áberandi í sjúk-
dómsmyndinni, en jafnrangt er að
halda þvi fram, að kristin trú sé
af þeim sökum orsök sjúkdómsins,
eins og að segja, að ógleði og upp-
köst séu orsakir magakveisu. Trú
getur hugsanlega haft áhrif á þá
mynd, sem sjúkdómurinn tekur.
Rannsóknir á þessum sjúkdómi í
nágrannalöndum okkar hafa leitt í
Eftir
Ásgeir B. Ellertsson
dr. med.
ljós, að trúarlegar ranghugmyndir
eru jafnalgengar hjá þeim, sem
játa kristna trú, og þeim, sem ekki
játa hana. Þar geta komið til bæði
kristin uppeldisáhrif svo og hugs-
anleg trúarþörf mannsins. Fólk með
þennan geðsjúdóm er veikt og
sektartilfinning þess verulega sjúk-
leg. Með lyfjameðferð er unnt að
hafa áhrif á sjúkdóminn til góðs,
og hverfa þá sjúkdómseinkennin.
Um orsakir sjálfsmorða hafa
ýmsar athuganir verið gerðar, m. a.
nýlega hér á landi. Við þá könn-
un kom í ljós, að geðrænar orsakir
vöru fyrir tæplega 60% sjálfsmorð-
anna. Aðallega var um að ræða
ýmis persónuleg vandamál. Um
enga trúarlega orsök er vitað. í
Osló m.a. hefur svipuð athugun far-
ið fram, bæði með tilliti til þeirra,
sem frömdu sjálfsmorð, svo og
þeirra, sem tilraun gerðu til að
svipta sig lífi. Orsakaþáttum var
skipt í þrennt eftir persónu-
leika mannanna, svörum þeirra og
kringumstæðum. Hinar beinu
kringumstæður, sem leiddu til
sjálfsmorðsins, voru oftast vand-
ræði í ástamálum, einmanaleiki og
fjölskylduvandamál. Ekki var unnt
að finna trúarlegar orsakir í einu
einasta tilfelli. Kristin boðun er
þannig ekki orsök sjálfsmorða.
En hvað um ýmsar geðveilur,
angist, kvíða o.s.frv.? Eru persónu-
leika- eða siðferðisfyrirmyndir
kristindómsins óheppilegar eða
heilsuspillandi fyrir nútímamann-
inn? Verða menn ekki sinnissjúkir
á því að taka of mikið tillit til ann-
arra? Hvað um allt tal um sekt og
synd ? Skapar þessi boðun ekki bara
iðrandi, angistarfulla, sjálfsásak-
andi menn, sem flýja lífið, verða
ósjálfstæðir, duglausir og fullir
sektartilfinningar og minnimáttar-
kenndar? Þeir, sem andstæðir eru
kristinni trú, halda þessu oft fram
og segjast byggja það á sinni per-
sónulegu reynslu. Meira að segja
geta sumir gengið svo langt, að
þeir skoða alla trúaða, kristna
menn sem geðbrenglaða, og þá er
engin furða, þó að þeir komist að
þeirri niðurstöðu, að geðveiki sé
algengari meðal trúaðra manna en
vantrúaðra. Stundum geta trúlaus-
ir sálfræðingar og geðlæknar haft
þessar skoðanir. Kristnir sálfræð-
ingar og geðlæknar geta svo komið
með gagnstæðar fullyrðingar og
haldið því fram, að kristin trúar-
viðhorf séu algengari meðal geð-
heilbrigðra en geðveikra. Menn
vilja gjarna gleyma því, að þegar
um huglægar athuganir er að ræða,
eru niðurstöður mjög svo litaðar
af lífsskoðun, menntun og túlkun
athugandans. Mér er kunnugt um
eina vel gerða rannsókn frá Banda-
ríkjunum, þar sem niðurstöður
sýndu, að sálrænar geðtruflanir
voru algengari hjá þeim, sem ekki
sóttu kirkju, en hjá þeim, sem
reglulega fóru til kirkju sinnar.
Gefur þessi könnun nokkra vísbend-
ingu?
Líkaminn er háður sínum nátt-
úrulögmálum. Ef ég snerti glóandi
tein, brenni ég mig, mig svíður.
Sálin er einnig háð sínum lögmál-
um. Siðgæðisreglur geta verið
breytilegar, t. d. eftir samfélags-
uppbyggingu, lögum og reglum
o. s. frv., en grunntónn þeirra er
alls staðar sá sami: Kærleiki, sann-
leiki og réttlæti. Kristindómurinn
boðar þessa þrenningu í háleit-
ustu mynd. Kærleiksleysi, lygi og
4