Bjarmi - 01.12.2002, Blaðsíða 31

enduróm lofsöngsins inn á hvert
heimili: Dýrð sé Guði í upphæðum
og friður á jörðu.
Þegar dregur að jólaföstunni caka glugg-
ar landsmanna að skarta stjörnum og sjö-
arma Ijósastjökum. Stjörnurnar endur-
spegla Betlehemsstjörnuna, sem vísaói vitr-
ingunum veginn forðum, hinum þremur
konungum Austurlanda, sem kunna að
hafa borió nöfnin Baltasar, Kaspar og
Melkíor, en þeirra dagur er lokadagur jóla,
þrettándinn, 6. janúar.6
Rafljósin meó perunum sjö eru hingað
komin frá Svíþjóð á sl. tuttugu árum. Þau
eru líka kölluð gyðingaljós, enda bera
Ijósastikur Gyðinga sjö olíuljós sem tákna
auglit Guðs sem hvílir yfir Israel. Kallast
miðljósið Ijós Messíasar og er sjálf stikan
sem möndluviðartré með sjö greinum.7 En
minna má einnig á orð Ireneusar: „Um víða
veröld boóar kirkjan sannleikann. Hún er
sjöarma Ijósastikan sem ber Ijós Krists“.8
Talan sjö er heilögust talna, tala Guðs (3)
og heimsins (4) samanlagðar og minir á sjö
bænir Faðir vors, sem og orð Krists á kross-
inum.
,JESÚ, ÞÚ ERT VOR JÓLAGJÖF..."
Dagur Heilags Nikulásar er 6. desember. Þá
voru börnum gefnar gjafir, en Nikulás (d. 6.
des. árió 345) er verndari sjómanna og
ungra barna. Sá rauóklæddi ameríski er
hugmyndafræóilegur afkomandi biskupsins
frá Litlu-Asíu.9 Hérlendis fóru óknytta-
drengirnir hennar Grýlu að taka upp fatnaó
og siði afkomenda Heilags Nikulásar upp
úr 1930 og um miðja 20. öldina fóru að
sjást skór í glugga að norðurevrópskum
hætti.
Jólahreingerningar eru ekki nýtt fyrirbæri.
Atti fólk sumt ekki til skiptanna áður fýrr,
hvorki föt né rúmföt, og var því treyst á fá-
tækraþerrinn þrem dögum fýrirjól, að næð-
ist að þurrka hið nýþvegna. Á sjálfan að-
fangadag var farið snemma ofan og gert
höfuðhreint, fýrst hýbýlin og svo mannfólk-
ió. Löngunin til að þrífa og prýða skýrir sig
sjálf, því hver vill ekki taka vel á móti svo
tignum gesti sem konungi jólanna? Hvert
fátækt hreysi höll nú er, syngjum við, því
Guð er sjálfur gestur hér. En ekki má gleym-
ast hin innri tiltekt í öllum ytri önnum.
Jólakort urðu til meó útbreiðslu frímerkj-
anna um miðja 19. öld. Brynjólfur biskup
Sveinsson á hins vegar hina elstu íslensku
jólakveðju sem varðveist hefur, en hann
endar bréf dags. 7. janúar 1667 þannig:
„Meó ósk gleóilegra jóla, farsællegs nýja
árs, og allra góöra heillastunda í Vors
Herra nafni Amen.“10 Islensk jólakort hafa
verið gefin út í rúma öld, en jólakveðjur
Ríkisútvarpsins eiga sjötugsafmæli um
þessar mundir.
Jólagjafir eiga sér rætur í hinu heiðna
jólahaldi, en þekktust þá einvörðungu
meðal höfðingja. Kom siðurinn sunnan úr
álfu. Ekki voru jólagjafir þekktar í neinu
mæli meóal almennings á Islandi fýrr en eft-
ir síóari heimstyrjöld. Þó tíókaðist að hver
heimilismaður fengi sem launauppbót nýja
sauðskinnsskó á jólum, jólaskó, og helst
aðra flík, svo ekki færi í jólaköttinn. Kerti
fékk heimilisfólkið á flestum heimilum
einnig, alltjent börnin.11
Annars konar jólagjafir voru matargjafir
hinna betur stæóu til hinna efnaminni fyrir
jólin, einkum á imbrudögum.12 Var þaó að
boói kaþólsku kirkjunnar í hennar tíð, að á
jólum skyldi auðsýna „mildi okölmusugæði
við fátæka menn“.13
Mér eru í barnsminni feróir okkar systkin-
anna með móður okkar á Þorláksmessu og
aðfangadag um sveitina heima að færa ein-
31