Heima er bezt - 01.05.1952, Síða 24

152
Heima er bezt
Nr. 5
Úr gömlum blöðum:
Deilnr um bókmenntastefnur
notkun 1177 og vígð Ólafi helga.
Hún er minni en Magnúsar-
kirkjan, 19X8 metra, með blá-
grýtisveggjum eins metra þykk-
um. Hún stendur svo nærri
sjónum, að við neyddumst til að
setja upp múrvegg henni til
varnar. Eitt sinn í miklum sjó-
gangi braut brimið allar rúðurn-
ar í suðurhlið hennar. Daginn
eftir fannst nægur fiskur til
miðdegisverðar á kirkjugólfinu.
Fyrr á tímum var kirkja þessi
þakin næfrum og torfi, en 1874
„var gert við hana“, .og meðal
annars sett á hana nýtt hellu-
þak, og því miður voru gamlir og
haglega útskornir kirkjustólar,
skírnarfontur og skriftastóll,
sem í henni voru, teknir, ásamt
fleiri munum, og sendir á þjóð-
minjasafnið í Kaupmannahöfn.
Þar eru þeir niðurkomnir enn í
dag til mikillar prýði fyrir safn-
ið, en okkur til álíka mikils
saknaðar og leiðinda.
Undir gólfinu í þessari kirkju
er legstaður margra biskupa og
stórbænda. Framan við dyrnar
standa enn þá veggir forkirkj-
unnar, eins og hún var fyrrum.
Á norðurhlið þeirra er fer-
hyrndur gluggi, 10X10 þumlung-
ar ,sem holdsveikir höfðu til af-
nota. Við guðsþjónustur stóðu
þeir utan við hann til að hlusta
á það, sem fram fór, og þar að
auki var þeim rétt altarissakra-
mentið út um hann.
Þriðja og elzta kirkjan í
Kirkjubæ er eitthvað um hundr-
að metra suður frá Magnúsar-
kirkjunni. Þetta er Maríukirkja
og líkast til elzta kirkja sem til
er í Færeyjum. Húsfrú Gæsa
(hennar verður getið síðar) lét
gera þessa kirkju nálægt 1100.
Af Maríukirkjunni er nú lítið
annað uppistandandi en norð-
urveggurinn; sjórinn hefur tek-
ið hitt, en steinsteypugarður
hefur verið gerður til varnar því,
sem ennþá er eftir af henni.
Kirkjan var 13 metra löng og
vestan við hana sjást grunn-
veggir forkirkjunnar gömlu, á-
þekkt því, sem er við Ólafskirkj -
una og áður er nefnt.
Fyrir norðan þessa kirkju er
gamli kirkjugarðurinn. Meðal
annarra, sem sagt er að hvíli þar,
er Erlendur biskup, sá, sem kom
upp dómkirkjunni. Umhverfis
Flestum hlustendum Ríkisút-
varpsins munu vera í fersku
minni umræðufundir þeir um
skáldskap, sem Stúdentafélagið
efndi til í vetur, þar sem þeim
var útvarpað nú fyrir skemmstu.
Snerust umræðurnar aðallega
um hinar allra nýjustu stefnur
í ljóðagerð, hinn svonefnda
„atómskáldskap“. Voru menn
mjög á öndverðum meið i þessu
máli, eins og við er að búast. Hér
skal enginn dómur lagður á
þessi mál, þar sem tilgangurinn
með þessum línum er sá einn,
kirkjugarðinn og að kirkjunni er
tveggja metra breiður stein-
lagður vegur.
Rétt við land fram undan
Kirkjubæ, er hólmi einn. Fyrr á
tímum var hann áfastur við
land, en nú er grunnt sund milli
lands og hólmans. Þar, sem
sundið er nú, var tún áður fyrr
og stóðu þar mörg hús. Hinn
gamli veggur Maríukirkjunnar
er nú úti í sjónum. í hólmanum
eru leifar veggja, sennilega af
útihúsum.
Eins og áður hefur verið drep-
ið á, vitum við ekki, hvenær
byggð hófst í Kirkjubæ. Sömu-
leiðis er ókunnugt með öllu um
þá, sem bjuggu þar fram til 1020,
en eftir þann tíma hafa menn
vitneskju um alla búendur þar.
Fyrsti óðalsbóndinn í Kirkjubæ,
sem þekktur er með nafni, hét
Þórhallur og hafði viðurnefnið
ríki. Eftir hann kom Sjurdur
(þ. e. Sigurður) Þollaksson (Þór-
hallsson?) 1030. Hann var
kvæntur Straumeyjar-Byrnu,
sem bjó þar að honum látnum
þar tii um 1050.
Straumeyj ar-Byrna skipti
eignunum milli þriggja dætra
sinna. Sú elzta fékk hálfa Aust-
urey, sem er önnur stærsta Fær-
eyjanna, önnur fékk Voga, en
sú yngsta, Gæsa, fékk óðalssetr-
ið, Kirkjubæ og hálfa Straumey.
Gæsa lifði lengi sem ekkja og
var vellauðug. Hún hélt (laun-
að rifja upp samskonar umræð-
ur, er áttu sér stað fyrir meira
en sextíu árum. Það er engin ný
bóla að deilt sé um skáldskapar-
stefnur þær, sem uppi eru í
samtíðinni. Fer þá sjaldan hjá
því, að fulltrúum gamla og nýja
tímans lendi saman. Jónas Hall-
grímsson vakti slíkar deilur með
ritdómi sínum í Fjölni um
Tistransrímur Sigurðar Breið-
fjörðs. Dómur hans var að ýmsu
leyti réttmætur, en á öðrum
sviðum allt of ósanngjarn í garð
rímnaskáldanna, eins og nú mun
aði) þrjá fyrstu biskupana í
Færeyjum, en sá fjórði, Matthe-
us, fékk því til leiðar komið með
miður heiðarlegum ráðum, að
kirkjan komst yfir Kirkjubæ til
eignar. — Alls sátu 34 biskupar
í Kirkjubæ í katólskum sið. Sá
35. kom eftir siðaskiptin. Hann
varð að flýja til Þórshafnar
fyrir ágangi sjóræningja, sem
réðust hvað eftir annað á stað-
inn um miðbik 16. aldar. Hann
fór síðan burt úr eyjunum, og
þar með var biskupsstóli, afnum-
inn í Færeyjum.
Við siðaskiptin lagði Dana-
konungur allar kirkj ueignir
undir dönsku krúnuna, og 1557
kom fyrsti kóngsbóndinn til
sögunnar í Kirkjubæ. Hann hét
Pétur Jakupsson. Hann var lög-
maður, æðstur innlendra valds-
manna í eyjunum og geymdi
hið gamla „seyðabræv“ (sauða-
bréf), sem var einskonar lögbók
fyrir Færeyinga frá fyrri tímp
(1298). Nú er það niðurkomið 1
bókasafni í Stokkhólmi, én í
fyrra fengum við að gjöf endur-
gert eintak af því.
Frá því um 1557 hafa kóngs-
bændur setið í Kirkjubæ mann
fram af manni, allir af sömu ætt.
Höfundur framanritaðs þáttar,
Páil Patursson, er 14. kóngsbónd-
inn í Kirkjubæ.
Sigurður Helgason
þýddi með leyfi höfundar.