Heima er bezt - 01.07.1952, Blaðsíða 11

Nr. 6
Heima er bezt
203
17. desember 1946, var annarri
V-2 eldflaug skotið af söndum í
New Mexico, og komst sú eld-
flaug upp í 114 mílna hæð, eða
fimm sinnum hærra en tekizt
hefur að koma loftbelg með veð-
urathugunartækjum. Og 24.
febrúar 1949 þaut „tvíknúin eld-
flaug“ (lítilli eldflaug, sem
kölluð var „VAC Corporal“, var
skotið af stað með V-2 flaug,
þangað sem hún dró, en síðan
þaut „VAC Corporal" áfram af
eigin afli) upp í 250 mílna hæð,
eða um það bil jafn-langt og frá
Heykjavík austur á Seyðisfjörð,
en bara beint upp í loftið.
Til þess að gera sér grein fyr-
ir því, hvernig eldflaugar eru
knúnar áfram, er handhægast að
hugsa sér skot úr venjulegum
riffli. Allir, sem skotið hafa úr
riffli, þekkja það, að um leið og
skotið ríður af, slær riffillinn
snöggt högg í öxl þess, sem skýt-
ur. Ef rifflinum væri haldið í
lausu lofti, mundi hann hend-
ast nokkurn spöl . afturábak
við skotið. Með öðrum orðum,
sprengingin, sem fram fer í
patrónunni, þrýstir rifflinum til
baka með jafn miklum krafti og
hún þrýstir kúlunni út úr hlaup-
inu. Eldflaugar (og þrýstilofts-
flugvélar) eru knúnar áfram
með fjöldamörgum, öflugum
sprengingum. Aflgjafinn er því
óháður loftþyngdinni og vinnur
þess vegna betur, eftir því sem
fjær dregur jörðu, þ.e.a.s. eftir
því sem loftið þynnist og áhrifa
aðdráttarafls jarðar gætir
minna.
Þar sem þessi tæki eru nú þeg-
ar til, er ekki lengur neitt dul-
arfullt við það að fljúga út úr
lofthjúp jarðarinnar, eða að
koma fyrir gervitungli, eins og
lýst var hér að framan. Þekk-
ingin, sem til þess þarf, er fyrir
hendi í öllum aðalatriðum, en
það tekur um það bil tiu ár, og
kostar 70.000.000.000 krónur. Þó
að þetta virðist í fljótu bragði
há upphæð, er hún minna en
fjórði hluti kostnaðarverðs þess
efnis, sem landvarnarráðuneyti
Bandaríkjanna festi kaup á á
árinu 1951.
Til þess að komast í nægilega
mikla hæð, og ná nægilegum
hraða til þess að koma geimfar-
inu á fasta braut umhverfis
jörðina, í þeirri hæð, sem valin
verður, þarf að nota geimfar
samansett úr þremur eldflaug-
um. Þegar því er skotið af stað,
stendur það upp á endann. Það
er á hæð við 24 hæða skrifstofu-
byggingu, og þvermál þess að
neðan er um 20 metrar. Það veg-
ur 7000 smálestir, eða álíka mik-
ið og tundurspillir af minni
gerð.
Geimfarið fer hægt af stað,
aðeins um 5 metra á fyrstu sek-
úndunni. Síðan eykst hraðinn
gífurlega, og eftir 20 sekúndur
verður það horfið úr augsýn.
Þegar geimfarið er komið í 24.9
mílna hæð, er aftasta eldflaug-
in búin að ljúka hlutverki sínu
og losnar aftan af. Hraðinn er
nú orðinn 1,46 mílur á sekúndu
eða 5.256 mílur á klukkustund.
Þá fer mótor mið-flaugarinnar
af stað og knýr geimfarið upp í
40 mílna hæð. Hraðinn er þá orð-
inn 14.364 mílur á klukkustund.
Geimfarið flýgur nú ekki leng-
ur beint upp í loftið, heldur
fylgir yfirborði jarðar, og hækk-
ar flugið aðeins smám saman.
Þegar mið-flaugin fellur aftan
af, er geimfarið komið 332 míl-
ur frá brottfararstaðnum. Geim-
farinu er stýrt með gyro-stýris-
vél, sem er miklu nákvæmari en
nokkur mennskur maður gæti
verið. Fremsta eldflaugin, eða
hið eiginlega geimfar, sem ber
áhöfn og farm, er nú knúin á-
fram af eigin mótor í 84 sekúnd-
ur, og flýgur þá í 63.3 mílna hæð
á 18.468 mílna hraða. Litlu síð-
ar verða mótorarnir látnir ganga
í 15 sekúndur, og verður það
nægilegt til þess að koma geim-
farinu upp í 1075 mílna hæð.
Þar verður hraðinn endanlega
15.8000 mílur á klukkustund, og
getur haldizt um aldur og ævi,
þar sem hér er engin loftmót-
staða. Ferðin hefur tekið aðeins
54 mínútur.
Hæðartakmarkinu er náð, og
nú hefst bygging geimstöðvar-
innar. Mennirnir, sem eru í
geimfarinu, geta nú farið út,
klæddir loft- og þrýstingsheld-
um búningum og búnir súrefn-
isgeymum og litlum rakettu-
mótorum. Þeir sjálfir og efnið,
sem þeir taka út, fyrstu 26 smá-
lestirnar í geimstöðina, eru orðn-
ir að sjálfstæðum reikistjörnum
og geta svifið í kringum geim-
farið að vild. Sennilega mundu
þeir þó tengja sig við geimfarið
með þræði, til þess að eiga ekki
á hættu að reka óþægilega langt
frá. Það er engum erfiðleikum
bundið að losa farminn. Hugtök-
in „þungi“, „upp“ eða „niður“
eru ekki til hér, því að miðflótta-
aflið, samfara hraða geimfars-
ins, hefur nákvæmlega upp að-
dráttarafl jarðarinnar. Farmur-
inn er skilinn eftir hér, og hann
svífur áfram á sinni föstu braut,
þangað til komið er með næstu
viðbót, en þá er byrjað að tengja.
Svona er haldið áfram, þangað
til geimstöðin er fullgerð. Til
þess að komast til jarðarinnar
aftur, þarf aðeins að hægja á
ferðinni, sem auðvitað er gert
með rakettu-mótorunum. Fær
þá aðdráttarafl jarðar aftur yf-
irtökin, og geimfarið svífur nið-
ur á leið. Geimfarið er búið
vængjum og stýristækjum, svo
að þegar niður í gufuhvolfið
kemur, verður því flogið alveg á
sama hátt og venjulegri þrýsti-
loftsflugvél.
Þegar lokið er við að setja
geimstöðina saman og gera
hana loftþétta, verður hún blás-
in upp, rétt eins og bílslanga, og
væntanlega verður hún eins í
laginu, þ.e.a.s. eins og hjól.
Til þessara ferða verða valdir
aðeins hraustustu menn, sem
áður hafa verið þraut-æfðir í
hraðfleygum þrýstiloftsflugvél-
um. Fyrstu erfiðleikarnir verða í
sambandi við hina gífurlegu
hraðaaukningu á uppleiðinni.
Áhöfnin verður látin liggja aft-
ur á bak í sérstaklega gerðum
stólum. Af hraðaaukningunni
þrýstast þeir af feikna afli nið-
ur í sætin, tilfinningin verður
eins og ef nokkur hundruð kílóa
lóð væri lagt ofan á brjóstkassa
þeirra og þeim verður þess vegna
mjög erfitt um andardrátt.
Aðrir erfiðleikar verða á vegi -
áhafnarinnar þegar hún fer að
hreyfa sig uppi á tveggja
klukkustunda brautinni. Það
hlýtur nefnilega að vera mjög
undarleg tilfinning að svífa í
lausu lofti, hafa engan þunga og
enga festu. Búast má við, að
þetta valdi „loftsýki“ fyrst í
stað, en líklegt er, að hún venj-
ist af mönnum fljótlega, á sama