Heima er bezt - 01.07.1952, Blaðsíða 16

208
Jón KonráSsson í Bœ.
Það er kvöld, rétt eftir sólstöð-
urnar 1951. Veðrið er dásamlegt.
Hafflöturinn er eins og skyggð-
ur spegill, í honum speglazt öll
þau fjöll, hæðir og höfðar, sem
liggja hærra en hafflöturinn,
svo að ljósið frá þeim getur end-
urvarpazt og náð auga áhorf-
andans. Fjöllin eru vafin geisla-
trafi. Sólstafir eru í hlíðum, en
lengst inni yfir upptökum vatna
er blámóða fjarlægðarinnar.
En í norðri — þar er hafið,
Skagafjörður, spegilsléttur, svo
að ólíklegt er, að strandferða-
báturinn þarna úti á firðinum
komist nokkurn tíma til hafnar,
því að þetta er spegill og ekki
vatn að líta. Jú, víst nálgast
strandferðabáturinn, enda er
hann knúinn afli, sem kopar og
stál framleiða úr orku eldsneyt-
is, en orkan er yfirfærð í spyrnu
skrúfunnar aftan í skipinu, svo
að því miðar vel, og til beggja
hliða við það myndast langir
hryggir á sléttum fletinum. En
skipið — það hrífur ekki augaö
nema stutta stund, því að önnur
sýn, miklu fegurri og stórfeng-
legri, bindur auga og hug. Þarna
er Drangey, — klettur í miðjum
firði. Þarna var það, sem bræð-
urnir Illugi og Grettir lifðu sem
útlagar. Þarna varðist Grettir á
hnjánum, og þaðan synti hann
til lands og hlaut við það frægð-
arorð, sem hélt nafni hans uppi
um margar aldir, en eigi gat
leyst hann úr álögum útlegðar-
innar né bjargað lífi hans. Ég
Heima er bezt
Nr. 6
Nr. 6
Heima er bezt
209
stanza drykklanga stund og
horfi til hafs — renni huganum
um spor löngu liðinna stunda og
fram á leið.
Ég ráfa niður að höfn á Sauð-
árkróki, því að hér er ég staddur.
Sé ég þá, hvar fjórir menn eru
að hlaða stóran bíl. Farmurinn
er fugl — Drangeyjarfugl.
Stór dyngja af kippuðum
svartfugli liggur á hafnarbakk-
anum, en hraustar hendur,
skagfirzkar, grípa hverja kipp-
una af annarri og sveifla létti-
lega upp á bílinn. Fuglarnir eru
Drangeyjarbúar, er hafa hlotið
sömu örlög og Grettir. Það eru
margir fuglar, sem á liðnum öld-
um hafa verið sóttir til Drang-
eyjar. Einu sinni var það fastur
þáttur í vorstörfum fjölda Skag-
firðinga að veiða fugl og fisk
við Drangey. Frá því geta eink-
um hinir eldri Skagfirðingar
greint og bezt er að láta einn
þeirra segja frá.
Næsta dag ber mig að garði
að Bæ á Höfðaströnd. Þar mætir
maður alltaf gestrisni og höfð-
ingsskap og einnig í þetta sinn.
Jón Konráðsson, hreppstjóri í
Bæ, hefur búið þar um langt
skeið, en hefur nú látið af
búskap, enda hefur hann
meira en 7 y2 tug ára að
baki sér. En atgjörvi Jóns, á-
hugi hans og andlegt þrek
er eins og þeirra, sem miklu
eru yngri en hann. Hann
hefur tekið þátt í fjölbreytt-
um störfum um ævina og þá
einnig í veiðum við Drang-
ey, svo að hann getur rifjað
upp mininngar og atburði
löngu liðinna tíma og rakið
vef minninga sinna frá þeim
stundum, er hann var þátt-
takandi í blíðu og stríðu á
þeim slóðum.
Vornóttin er björt, og hér
er hlýtt innan veggja í Bæ.
Á meðan aðrir sofa, rekur
Jón Konráðsson þræði og
þáttu úr minningavef sín-
um og ég festi á pappírinn.
Aðeins fáir þræðir úr þeim
vef verða raktir eina lygna
og hljóða vornótt, en auð-
fundið er, að á bak við frá-
sögn Jóns ríkir sá vorhugur,
sem alltaf hefur ríkt þær
stundir fyrir löngu, er hann
ungur gerðist virkur aðili
Fuglaveiðar við Drangey
Þátt þennan hefir Gísli Kristjánsson ritstjóri r>tað eftir frásögn Jóns Konráðssonar, hreppstjóra
í Bæ á Höfðaströnd. Segir hér frá athöfnum, sern voru sjálfsagðir þættir í viðburðarás og afkomu-
skilyrðum Skagfirðinga um langan aldur og var sögumaður þátttakandi í þeim um áratuga skeið.
Fuglatekja var löngum öflugur þáttur í skagfirzku atvinnulífi. Nú kveður lítt að þessu og þá við
allt önnur skilyrði, ef á annað borð er rækt við
í þeim störfum, sem annars
þurfti eflda karlmenn til að
rækja. Forspjallið þarf ekki
lengra, en frásögn Jóns, hripuð
um bjarta júnínótt heima í Bæ,
fylgir hér.
að lögð.
FRÁ því fyrst ég man og til
þessa dags hefir Drangey alltaf
verið nytjuð, en auðvitað mis-
jafnlega mikið. Það er þó bezt
að segja eins og er, að á síðari
árum hefir hún verið vanrækt,
en í gamla daga var allt kapp
lagt á að sækja þangað bæði
fugl og fisk, og svo egg, enda
fengu margir björg í bú þaðan,
þegar sótt var af kappi, og það
var reyndar gert um langt skeið.
Ég hef sjálfur tekið þátt í
veiðum við Drangey í mörg vor
og man eftir þeim frá því ég var
strákur, áður en ég fékk að taka
þátt í þeim. Strákar voru þá,
eins og nú, fíknir í að fylgjast
með því, sem einhver ævintýra-
blær var yfir, en veiðar við
Drangey voru það jafnan. Ég
man fyrst eftir Drangeyjarveið-
3
SLjsí£..mÉ..aÍ& „„2 esfeu ? /2 a 3 a.

O.OhuATetl ciat.
C.T. sc ■
Myndin sýnir Drangeyjarfleka með tilheyrandi umbúnaði, eins og hann var um 1780. — Myndin og skýringar eftir:
Rit þess Islenzka Lcerdóms-Lista-Félags. Þriðja Bindi. Kaupmannahöfn 1783.
f var forðum nefnt flekakefli. g var kallað stjórafæri. h var nefnd „trossa“, en endi hennar var dreginn í gegn um gat-
ið í fremsta oka flekans (i), síðan var brugðið upp í gegn Wn gat (k), sem gjört er á miðjan stjóraflekann yfir mið-
okanum, dregið niður hinum megin okans og hnýtt um hann..............síðan eru bundin á trossuna öll S keflin, sem eru
færð freka tvo faðma hvort frá öðru, svo vandlega hnýtt að hönkunum, sem eru á flekakeflunum, að þau losni ekki.
Þau fljóta þá á sjónum á yfirvarpinu .... 1 er trossa, en neðan í hana er stjórinn (m) bundinn, sem er aflangur
blágrýtis-fjörusteinn, krossbundinn, með digrum færisstúf..........Það, sem útróðrarmenn við Drangey kalla niður-
stöður, er samsett af fimm flekum, fjórum flekaböndum, fimnt flekakeflum, trossu og stjórasteini.
um á árunum 1880—
90, en tók ekki þátt í
þeim sjálfur fyrr en
eftir 1890. Á þeim ár-
um sóttu Skagfirðing-
ar miklar nytjar þang-
að og alla þá tíð, sem
ég stundaði búskap •—
er nú hættur honum
— var fugl og fiskur,
egg, hey og beit, sótt í
Drangey — misjafn-
lega mikið auðvitað frá
ári til árs, en alltaf
eitthvað, og það er
bara nú allra síðustu
árin, að fólk hefur
varla gefið sér tíma til
að síga þar eftir eggj-
um. Aðrar nytjar þar
hafa eiginlega verið
látnar ónotaðar þing-
að til í ár, en nú er
eitthvað veitt þar af
fugli.
ÞAÐ VAR venjan
fyrrum, þegar veið-
ar voru stundaðar
frammi, að byrjað var
á því miðvikudag-
inn síðastan í vetri,
að menn fóru fram, þeir
sem ætluðu að vera við
eyna. Sú för var farin til
þess að helga sér byrgis-
stæði.
Þeir, sem fóru í Drangey,
voru þar venjulega á sama
stað ár eftir ár. Byrgin voru
gerð á þann hátt, að grjóti
var safnað í fjörunni og úr
því voru hlaðnir veggir upp
við standbjargið. Það var
algent, að endurbyggj a
þurfti veggi byrgjanna ár
eftir ár, því að stórbrimin
gengu oft alveg í bjargið á
haustin og veturna, og sóp-
uðu þá öllu burt.
Þennan dag var svo
venja að síga í bjargið yfir
byrgjunum og velta niður
því grjóti, sem frost hafði
losað og hætta var á að
gæti hrunið niður á byrgin.
Þennan dag komu til eyj-
arinnar öll þau úthöld, sem
ætluðu að stunda þar veið-
ar um vorið. Hver útgerð
hafði sitt byrgi út af fyr-
Farmurinn er Drangeyjarfugl.
(Ljósm.: G. K. 1951).
ir sig, en hver útgerð kom oftast
í tvennum tilgangi, bæði til þess
að veiða fugl og fisk. Venjan var
að útvegurinn byrjaði um miðj-
an maí og þá komu allar útgerð-
irnar samtímis, eða því sem
næst. Það sem til þurfti var þá
flutt með og þar á meðal efni í
þök á byrgin. Þakið var oftast
gert af þurru torfi, sem lagt var
á rafta. EkKi man ég, hvort byrj -
að var að nota segl í þök þegar
ég fyrst var við Drangey, en
langt er síðan farið var að nota
þau sem yfirbreiðslur. Ég held,
að það hafi verið á unglingsár-
um mínum. Byrgið var ekkert
stórhýsi. Vegghæðin var meðal-
manni í öxl.en mæniás var, og
rétt manngengt undir risið. Eng-
inn gluggi var á byrginu, en
venjulega var gat yfir, þar sem
eldað var, svo að reykurinn ætti
sem skemmsta leið út, og þótti
stundum nóg um svælu samt.
Hurðir voru á járnum og oftast
mun byrgjunum hafa verið lok-
að, þegar menn voru á sjó.
í byrginu voru engin þægindi,
og mundi mönnum fátt um finn-