Heima er bezt - 01.05.1955, Blaðsíða 7

Heima er bezt - 01.05.1955, Blaðsíða 7
Nr. 5 135 og dætrauppeldi, því það, hvern- ig Moniku og þeim hjónum, með- an manns hennar naut við, hefir tekist að skapa fagra heimilis- hætti og ala þannig upp hinn stóra dætrahóp til kvendáða, heimilisræktar og óðalsástar má teljast fágætt uppeldisafrek nú á þessum umbrota og upplausn- ar tímum íslenzks sveitafólks, þegar heita má, að hver pils- vera ,er meyjar þroska nær — frá innsta dal til yztu nesja, striki til borgar eða fiskvera- þorpa þessa lands, en þær Merki- gils heimasætur fljóta ekki sem strá fyrir þeim straumi, þær eru heimasætur af beztu gerð, bún- ar dáðum og íslenzku kvenþori, er þær vilja fórna dalbýli sínu og heimahéraði. Ég get svo sem búist við því, að sumu fólki borga og bæja þessa lands, er ekkert þekkir persónulega til þeirrar hlífilausu og oft sigurtvísýnu baráttu, er útnesja og inndala- fólk þjóðar okkar hefur orðið og verður enn að heyja til brauðs og farsældar sér og sínu sifjaliði, finnist lýsingar og frásagnir G. H. á baráttu, þreki og afrekum þeirra Merkigils mæðgna með ó- líkindum nokkrum, en hitt veit ég, að í engu mun hér ýkt frá- sögn af þessum merkilegu mann- dóms mæðgum. Þótt lýsingar af baráttu og sigrum þessarar vel gerðu konu séu um sumt sér- stæðar, þá er hitt vitað ,að mik- ill fjöldi íslenzkra sveitahús- mæðra hafa skilað baráttuaf- rekum svo stórum og merkileg- um að furðulegt má teljast. — Slíkir sigrar krefjast ekki ein- asta afburða líkamsorku heldur einnig og ennþá fremur andlegs þreks, og nær er mér í huga sú staðhæfing, að það, hve margar íslenzkar mæður og húsmæðm: þjóðar okkar fyrr og síðar hafa verið stórar og farsælar í lífs- hlutverkum sínum, eigi undir- stöðu byggða á guðstrausti þeirra, — vissunni um hina sí- vökulu handleiðslu æðri mátt- ar. Þótt nokkuð sé satt og rétt í þeirri staðhæfingu skáldsins, Jóns Helgasonar, er hann segir: „Bókfellið náist og stafirnir fyrnast og fúna, fellur í gleymsku það orð, sem er lifandi núna“, þá er hitt samt víst, að hin táp- mikla og göfuga manndóms fyr- Heima er bezt irmynd vekur athygli, varpar birtu langt fram á ógengnar slóðir komandi tíðar. Það for- dæmi, þau uppeldisáhrif, er kon- ur slíkar sem Monika gefa son- um og dætrum, lifir gegnum marga ættliði, — varir frá kyni til kyns. Því sannarlega er það svo, sem þjóðskáldið okkar, Davíð Stefánsson, segir um ís- lenzku konuna: Þó að margt hafi breytzt siðan byggingin var reist, geta börnin þó treyst sinni ís- íslenzku móður. Hennar auðmjúka dyggð hennar eilífa tryggð, eru íslenzku byggðanna helgasti gróður. Hennar fórn, hennar ást, hennar afl til að þjást, skal í annálum sjást, verða kynstofnsins hróður. Oft mælir hún fátt, talar frið- andi og lágt. Hennar fróandi máttur er hljóður. Ég hefi hér að framan á það minnst, að ég teldi G. H. öllum núlifandi sagnskáldum íslenzk- um snjallari ævisagnaritara al- þýðufólks, karla og kvenna — sakir síns glögga mannskilnings — skemmtilega stíls og dreng- lundar, því vildi ég þess óska, að hann léti áfram skríða penna sinn til ævisöguritunar sem flestra merkiskvenna þjóðar okkar, það væri hið mesta sæmd- ar og þarfaverk fyrir nútíð og framtíð. Ég tel litlar líkur til að nokkur hefði til þess orðið að skrá hina merkilegu ævisögu Merkigilskonunnar hefði G. H. ekki haft þar framtakið. Þeim er gjarnt til hlédrægninnar, vilja ógjarnan sjálfar á lofti halda baráttusigrum sínum, hin- ar merkilegu afrekskonur byggð- anna. Blendnir menn og kjarnakonur. Eftir sama höfund er allstór bók, um 290 blaðsíður, fimmtán sögur, er þar víða viðkomið og á ýmsu gripið, athugult og hönd- uglega. Fatast höfundi þar ekki glöggsæið í mannlýsingum sögu- persónanna, er hann þar jafn- vígur til beggja handa, hvort sem leikur á alvörunnar djúp- strengi eða léttur hreimur spaugs og kýmni ómar frá strengjunum — beitir hann hug sínum vítt um velli umhorfs og atburða allt frá hörmunga at- burðinum um afdrif ágætis mannsins, Hrafns Sveinbjarnar- sonar á Eyri, til nútima hátta- lags karla og kvenna. Allar eiga þessar sögur erindi til hugsandi fólks. Höfundur hefir góð tök á þeirri mannlífsins kúnst, að bregða til spaugs og gamanyrða, þótt alvara Uggi að baki. Við lestur sögunnar „í lífsins land- er“, finnst lesandanum fram undir sögulok, að hér ómi bara léttur kliður leikandi spaugs, en undir sögulokin verður hins vart, að djúp alvara þróttugrar mannlundar og erfiðrar lífs- reynslu liggur á bak við. Þessi saga, þótt stutt sé, finnst mér snilldarverk. Bráðskemmtilegar og markvissar eru sögurnar, „Konan að austan“ og „Valda- maður og vandræðahrútur", slíkar sögur eru ekkert viðvan- ings eða klaufasmíði. Þá gleym- ir maður ógjarnan sögunni „Vor- menn íslands" þar sem dreng- skaparmaðurinn, Veturliði, er svo hart leikinn af frænda sín- um og fóstbróður, ómenninu og oflátungnum, Óskari Háberg. Lengst og innviðasterkust skilst mér vera sagan „Verkin hans Jóns“. Þar grípur höfundur á einu alvarlegasta vandamáli ís- lenzkra byggða og raunar alþjóð- ar. Sú saga er í aðaldráttum raunveruleikans frásögn eða lýsing — saga sem endurtekur sig ár frá ári inn til dala og út með ströndum, þar sem átökin eru á milli manndómsins, þol- lundar og átthagatryggðar á aðra hlið, en undanhalds- ómennska og ræktarleysi á hina. Engin væri mér það furða, þótt Guðmundur Hagalín væri mest lesið skáld og ævisagnaritari þjóðar okkar á yfirstandandi tíð, enda mun það svo vera. Þórarinn Gr. Víkingur. — Komið víða við. Það er farið að nöldra í sumum yfir ævisagnaútgáfunum — finnst þær óþarflega margar — sviplitlar — bragðdaufar — hver annarri líkar Hins vegar lít ég svo á, að ævisöguþættir hins

x

Heima er bezt

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heima er bezt
https://timarit.is/publication/380

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.