Heima er bezt - 01.05.1955, Blaðsíða 17

Nr. 5
Heima er bezt
145
rjúpur til þessara staða og
hlekktist aldrei á. Ferðir hans
gengu allar slysalaust og þar bar
ekkert til frásagnar fremur en á
sumardag. Þessu tóku menn eft-
ir helzt vegna þess, að sá orð-
rómur lagðist á, að varla væri
óhætt að fara yfir fjallvegi á
milli Árnes- og Gullbringusýslu
á vetrardag. Þar týndist póstur-
inn á þeirri leið stuttu fyrir alda-
mótin 1800. Þar eftir 2 menn úr
Ölfusi um 1830, og síðast 1857
margir menn úr Biskupstungum,
sem voru að ganga til vers suður
með sjó. En enginn hafði orðið
úti, sem fór Dyraveg, svo menn
mundu eftir. Enda hafði enginn
farið hann að vetri til, áður en
byggð kom á Nesjavöllum. Á
Dyravegi var ekkert sæluhús og
ekki heldur neitt óhreint eins og
það var kallað. En á Hellisheið-
arvegi voru 3 sæluhús og eitt á
Mosfellsheiði. Reyndar var nú
ekki nema sæluhúsið við Háamúl-
ann, sem vist var að reimt væri
í. En þó mun mönnum hafa
staðið stuggur af að leita skjóls
í sæluhúsum þessum yfirleitt,
þegar ekki þótti fært að halda
áfram. Annað mál var, að leita
sér þar skjóls til þess að hvíla
sig þar og fá sér bita í sæmilegu
veðri um stundarsakir. Það gat
verið gott.
Ég fjölvrði nú ekki frekar hér
um þessi sæluhús; það er önnur
saga. En þau voru ekki á leið
Gríms á hans vetrarferðum og
hann þurfti aldrei til þeirra að
leita, því hann komst aldrei í
neinar kröggur í vetrarferð-
unum. En hvernig sem það
nú var, þá fóru vetrarferðir að
aukast mjög um Dyraveg í bú-
skapartíð Gríms á Nesjavöllum.
Það þótti öruggasta leiðin yfir
fjallið á vetrardag. Einkum voru
það vermenn úr austursveitum,
sem völdu helzt Dyraveginn. Við
þetta jókst gestnauð á Nesja-
völlum. Þar var géstum vel tekið
eftir því sem föng voru á, og það
eftir að Grímur var andaður. Það
sagði þeim, sem þetta ritar,
Magnús Helgason skólastjóri, að
þegar hann var í Latínuskólan-
um, þá hefði sig og nokkra fleiri
langað til að skreppa austur yfir
fjall um páskana. Þeir fóru til
rektors til þess að fá leyfi til
þessarar farar. En hann neitaði,
nema þeir fengju með sér góð-
an fylgdarmann og færu Dyra-
veg. Þeir höfðu vitanlega ekki
efni á að kaupa sér fylgdarmann,
sem rektor myndi samþykkja.
Varð það því ráð þeirra að segja
honum, að þeir væru búnir að
ráða fylgdarmann, ef hann sam-
þykkti hann. Það væri Einar
Eyjólfsson, kallaður stopp. Þetta
samþykkti rektor, og þeir fóru
austur Dyraveg — en Einars-
lausir. Ferðin gekk vel. Þegar
þetta var, bjó Hallgerður Þór-
halladóttir, ekkja Gríms, með
sonum sínum á Nesjavöllum.
Séra Magnús lét vel yfir að koma
að Nesjavöllum. Þótti honum
unga fólkið — börn Hallgerðar
og Grims, sem þá var andaður —
bæði skemmtilegt og um leið
dugnaðarlegt.
Ein veiði var enn, sem Grímur
lagði stund á. Það var hreindýra-
veiði. Talsvert var um hrein-
dýr á Mosfellsheiði og í Hengla-
fjöllum og þar í grennd. Kat-
rín, móðir þess, sem þetta ritar,
var dóttir Gríms. Hún sagði, að
hreindýraveiðin hefði verið lítið
meiri en það, sem notað var til
heimilisþarfa. Kjötið til matar
og feldirnir til rúmfata. Feld-
irnir þóttu góðir í sængur stað.
En það, sem afgangs var, sagði
hún að faðir sinn hefði sent vin-
um sínum og kunningjum sem
vinagjöf, hreindýrakjöt eða
hreindýrafeldi. Kjötið sendi
hann þeim helzt fyrir jólin. En
feldina eftir atvikum. Flestir
hélt hún að hefðu borgað þessar
sendingar. Sumir fyrirfram, en
aðrir eftirá. Það sagði þeim, sem
þetta ritar, Þorgrímur Þórðarson
Guðmundsen, sem stundum kom
með Englendingum að Úlfljóts-
vatni — faðir hans, Þórður, var
sýslumaður í Árnessýslu i tíð
Gríms — að á flestum jólum
hefði Grímur sent föður sínum
hreindýrakjöt. Ekki gat hann
um, á hvern veg þeim viðskipt-
um hefði verið háttað. En hann
sagði, að faðir sinn og Grímur á
Nesjavöllum hefðu verið góð-
kunningjar og hefðu haft nokkur
skipti saman. Sagðist hann sér-
staklega muna eftir hreindýra-
kjötinu og reykta urriðanum,
sem sér hefði þótt hvorttveggja
sælgæti.
Dyravegur liggur upp frá
Nesjavöllum yfir Dyrafjöll norð-
an við Hengil. Frá Nesjavöllum
yfir Dyrafjöllin er talin tveggja
tíma ferð. En þegar yfir þau er
komið tekur við Mosfellsheiði,
sem er sléttlend og kennileita-
laus. Engin er þar varða eða
annað til þess að leiðrétta sig
eftir. frá Dyrafjöllum vestur að
Lyklafelli, og er það um fjögurra
tíma ferð. Grímur var svo viss
að taka rétta stefnu yfir heiðina,
að hann villtist aldrei, í hvaða
dimmviðri sem var.
Auk beirrar veiði, sem nú hef-
ur verið getið. stundaði Grímur
refaveiðar á vetrum, einkum
þann tíma, sem skinnin voru
verðmætust. Lá hann þá oft úti
um nætur í skútum eða öðrum
fylgsnum. — Þetta voru kölluð
skothús. Þar nærri var haft eitt-
hvert agn fyrir refina, t. d. kind-
arrytja eða hrossskrokkur. Hann
ól líka oft upp yrðlinga, sem
hann náði úr grenjum á vorin,
ef þeir voru orðnir stálpaðir,
þegar grenin fundust. Yrðlinga
þessa varð að ala fram undir jól,
eða þangað til skinnin voru orð-
in falleg á þeim og söluhæf. All-
ar þessar veiðar stundaði Grím-
ur með dæmafáu kappi. Sem
dæmi um þetta var það, að hann
skildi sem sagt aldrei byssuna
við sig, hvert sem hann fór. Hann
hafði hana með sér þegar hann
fór til kirkju, hvað þá í aðrar
ferðir. á vorin kom þetta sér oft
vel um grenjatímann, því að þá
gat hann alltaf átt von á að til
sín yrði leitað að vinna greni.
Það voru fleiri en Grafnings-
menn og Ölfusingar, sem fengu
hann til að vinna greni. Það voru
oft Grímsnesingar og kom fyrir,
að hann var fenginn austur í
Biskupstungum í þeim erindum,
því hann þótti skara fram úr
öllum samtíðarmönnum sínum í
þeirri íþrótt.
Grímur þótti afburða verk-
maður að hvaða vinnu sem hann
gekk, allt eins og lék í höndum
hans. Það sagði mér maður, sem
eitt sinn vann með honum og var
verkmaður góður og kappsamur.
Áður en þeir tóku til starfa, voru
þeir að talast við eins og geng-
ur, því að Grímur var ræðinn og
skorti aldrei umtalsefni. Þegar
þeir byrjuðu á verkinu, hélt
Grímur áfram samræðunni eins