Heima er bezt - 01.11.1958, Side 18

bjarnarins. Notuðu þá þrælarnir tækifærið og réðust
á þá sinn í hverju lagi, og drápu þá alla. Rændu þeir
síðan lausafé öllu, er þeir máttu með sér koma, svo og
konum þeirra frjálsu manna, og flýðu til Vestmanna-
eyja.
Var þar lokið fyrstu tilrauninni til að nema land á
þessum stað.
Um frekara landnám á þessum slóðum segir Land-
náma:
Eysteinn, son Þorsteins drangakarls, fór til íslands af
Hálogalandi og braut skip sitt en meiddist sjálfur í við-
um (sennilega er átt við, að hann hafi meiðst í landtök-
unni). Hann byggði Fagradal. En kerlingu eina rak af
skipinu í Kerlingarfjörð. Þar er nú Höfðársandur. Öl-
ver son Eysteins nam land fyrir austan Grímsá. Þar hafði
enginn maður þorað land að nema fyrir landvættum síð-
an Hjörleifur var drepinn í Höfða. Ölver bjó í Höfða.
Hans sonur var Þórarinn í Höfða. Þá segir þar, að
Sigmundur kleykir, sonur Önundar bílds, hafi numið
land milli Grímsár og Kerlingarár. Hefur hann því búið
á milli Hjörleifshöfða og Höfðabrekku, því að Grímsá
hefur að öllum líkindum fallið til sjávar vestan við Hjör-
leifshöfða. Það má því ætla, að Sigmundur hafi numið
land og búið á Höfðabrekku.
Eftir því sem segir í Landnámu og öðrum heimildum,
mun sjávarströndin frá Vík og austur að Hjörleifshöfða
ekki hafa tekið miklum breytingum frá því á landnáms-
tíð og fram að 1660. Er því útlit fyrir að hlaupin hafi
næstum því eingöngu brotizt fram fyrir austan Hjör-
leifshöfða. í Eldriti Markúsar Loftssonar, sem tekið er
eftir skýrslu sr. Jóns Salómonssonar, prests í Reynis-
þingum, segir, að fram að því hlaupi (1660) hafi sjór
náð upp að Skiphellisnefi og Skorbeinsflúðum, sem eru
sunnan undir Fagradalsheiði. Hefur þá sjór einnig náð
upp að Víkurhömrum og Fagradalshömrum, og fjörð-
ur gengið inn í sandinn milli Höfðabrekkuháls og Fagra-
dals. Þó mun eitthvert sandvik hafa verið vestur af Skor-
beinsflúðum, því að í hlaupinu 1660 er sagt að tekið hafi
af útræði við Víkurklett, sem er þar vestur af.
Hjörleifshöfði.
Talið er, að Mýrdalssandur hafi allur verið
vaxinn grasi og skógi þegar land byggðist og
að þar hafi brátt risið upp víðáttumikil byggð.
En þó að hér kunni að vera eitthvað orðum
aukið, er hitt þó víst, að þar hefur verið all-
fjölmenn byggð. Meðal annars sést það á því,
að allmörg bæjanöfn eru enn kunn víðs vegar
um sandinn og örnefni, sem sanna þetta.
Það er því nokkurn veginn víst, að Kötlugos
hafa ekki valdið jökulflóðum á þessum slóðum
fyrir landnámsöld og ekki fyrr en alllöngu síð-
ar, annars hefði þar ekki getað haldizt við gróð-
ur og því síður mannabústaðir fremur en síðar
varð, eftir að hlaupin fóru að umtuma öllu.
Hvenær byggðin hefur eyðzt eða í hvaða
hlaupum verður ekki með vissu vitað. Sú sögn,
að Dynskógar og fleiri býli hafi farið af 894, getur tæp-
lega staðizt, því að þá eru ekki liðin nema um 20 ár frá
því að talið er að Hjörleif hafi borið þar að landi. Gat
því ekki verið komin svo fjölmenn byggð þar á svo
stuttum tíma. En hvað sem þessu h'ður má fullvíst telja,
að sjór hafi náð upp að Hjörleifshöfða og upp með hon-
um að vestanverðu að minnsta kosti, fram á 14. öld, og
að hann hafi haldið meginhluta af landi sínu óskertu
fram að hlaupinu 1721. í hlaupinu 1416, sem kallað hef-
ur verið Höfðahlaup, er fyrst getið um skemmdir á
Höfðalandi. Þá er sagt, að hlaupið hafi lent á norður-
horni Höfðans og tekið með sér stórt stykki. En þrátt
fyrir það að þetta kunni að vera rétt með farið, þá er
auðséð, að hlaupið hefur stefnt meira til austurs og því
ekki lent að neinu ráði vestan við Höfðann, því annars
hefði það stefnt á bæinn og orðið honum að grandi, eins
og síðar varð, þegar flóðið tók þá stefnu.
Um gosið 1311 segir, að þá hafi sjór náð upp að Hjör-
leifshöfða og þaðan beint í Skiphelli. Er því sjáanlegt,
að hér hefur ekki verið orðin nein breyting á, frá því
sem upphaflega var. Þó er ekki ólíklegt, að eitthvað
hafi verið farið að fyllast upp vestanundir Höfðanum
af sandi, sem borizt hefur vestur með ströndinni.
Það er alveg fullvíst, að fram að þessum tíma hafa
hlaupin nær eingöngu flætt yfir sandinn milli Hjör-
leifshöfða og Hafurseyjar að vestan og Alftavers að
austan. Þó að sagt sé um hlaupið 1625, að það hafi flætt
yfir allan sandinn, frá Álftaveri að Mýrdal, hlýtur að
vera átt við Hjörleifshöfða að vestan, því að ekld er
talað urn neinar skemmdir á Höfðalandi eða Höfða-
brekku í því hlaupi. Voru þó þeir bæir báðir niðri á
sléttlendinu. Hefðu því þær jarðir hlotið að verða fyrir
meiri eða minni spjöllum, ef hlaupið hefði geisast fram
þar á milli fjalla.
Það er ekki fyrr en 1660 að Höfðabrekku tók af með
mestöllum túnum, engjum, kirkju og mestum hluta bæj-
arhúsanna. En fram að þeim tíma hafði sjórinn náð upp
að Skiphellisnefi. En eftir það voru 800 metrar til sjáv-
ar. Tók þá af útræði við Skiphelli og Víkurklett.
380 Heima er bezt