Heima er bezt - 01.03.1987, Blaðsíða 35

Bókahillan
Steindór Steindórsson
frá Hlöðum
Lúðvik Kristjánsson:
ÍSLENSKIR
SJÁVARHÆTTIR V.
Rvík 1986.
Menningarsjóður.
Með þessu bindi lýkur hinu geysimikla
verki Lúðvíks Kristjánssonar, líklega
stærsta sögulegu verki, sem nokkur íslend-
ingur hefir skráð fyrr og síðar. Fiskveiðun-
um sjálfum, og því er þeim heyrir til var
lokið í fyrri bindunum, en hér kemur til
sögunnar annars konar sjávargagn, svo
sem hval- og selveiðar, bjargfugl, æðarvarp
og fjörunytjar. En þegar allt þetta er tæmt
er þáttur um þjóðtrú og getspeki tengt sjó-
mennsku og að lokum ýmsar skrár. Þessa
mikla verks hefir þegar verið getið í Heima
er bezt, og skal það ekki endurtekið hér,
að öðru leyti en því að benda á að hér hefir
einn maður leyst af hendi slíkt þrekvirki,
að einsdæmi má kallast með þjóð vorri. Hér
hefir verið bjargað slíkum verðmætum um
íslenska atvinnu- og menningarsögu að
aldrei verður ofmetið og seint mun fyrnast.
Og víst er um það, að margt af því, sem
Lúðvík hefir safnað og skráð væri að eilífu
glatað, ef ekki hefði notið við hugkvæmni
hans og elju. Heyrt hefi ég, að sumum þyki
eitthvað vanta, sem þeir þekkja til í bók
Lúðvíks. Ég hélt satt að segja, að á einskis
manns færi væri að safna öllum siðum og
háttum um hverja vík og verstöð, og þótt
eitthvað kynni að vanta, ætti það að vera
lögeggjan þeim, er það vita að halda því
til haga. Sjávarhættirnir eru þrotlaus náma
fróðleiks, en þeir eru einnig víða hreinn
skemmtilestur, og á það ef til vill hvergi
betur við en í þessu síðasta bindi. Eitt er
þó ótalið, og það er málvísindaþáttur rit-
verksins. Atriðisorðaskrá þessa bindis er
33 blaðsíður þrídálka, og mun ekki fjarri
lagi að 120-150 orð séu á hverri blaðsíðu.
Svipaðar skrár eru í hinum bindunum
fjórum, og má af því sjá hvílíkur feikna
orðaforði er í ritinu öllu, og skýringu allra
þessara atriðisorða mun vera að finna í
texta bókarinnar, og sýnir það best hvert
framlag bókarinnar er til íslenskra málvís-
inda. Þá er og í þessu bindi skrá um
manna- og staðanöfn yfir öll bindin fimm,
er hún hin mikilvægasta fyrir notkun rit-
verksins, og nær yfir 90 blaðsíður tvídálka.
Eins og fyrri bindin er þetta prýtt fjölda
mynda, bæði ljósmynda og teikninga. Það
er erfitt að spá, en þó hygg ég megi full-
yrða að fátt þeirra rita, sem gefin hafa verið
út síðari árin á íslensku verði langlífari í
landinu en Sjávarhættirnir, ef það verður
þá nokkurt. Þeir eru óbrotgjarn minnisvarði
um höfund sinn, og ómetanlegt framlag til
íslenskrar sögu.
Páll Líndal:
REYKJAVÍK.
Sögustaður við Sund. I. b.
Rvík 1986.
Örn og Örlygur.
Með þessu bindi hefst ný ritröð Arnar og
Örlygs, sem á að fjalla um kaupstaði og
stærstu þéttbýliskjarna landsins, eins kon-
ar framhald af Landinu þínu og með líkum
svip, nema brotið er stærra. Eins og vænta
má er byrjað á höfuðborginni, og eru henni
ætluð 3-4 bindi. Höfundurinn, Páll Líndal,
er tvímælalaust sá núlifandi maður, sem
mest og best þekkir til höfuðborgarinnar
bæði í nútíð og fortíð á öllum sviðum. Kem-
ur þar jafnt til staðþekking, atvinnuhættir
og þróunarsaga og stjórnun. Bókin er sett
saman eins og Landið þitt eftir uppsláttar-
orðum og verða þar taldar allar götur,
merkileg hús að gerð eða sögu svo og ör-
nefni gömul og ný. Mörg einstök hús, eða
ef til vill heldur lóðir eiga langa og merka
sögu, sem ekki er aðeins til fróðleiks heldur
einnig til skemmtunar. Þá er textinn lífgað-
ur með greinastúfum úr blöðum eða bókum
og brugðið þar oft upp smámyndum úr
bæjarlífi liðins tíma og samtíðinni. Að öUu
samtöldu er þarna komið handhægt upp-
sláttarrit um höfuðstað vorn og um leið
elstu byggð landsins. Mjög mikUl fjöldi
mynda prýðir bókina, og eru þær raunar
þáttur útaf fyrir sig engu ómerkari en hinn
ritaði texti. Hefir útgefandinn Örlygur Hálf-
danarson annast stjórnun myndefnis, en
Einar Arnalds ritstjórn verksins sem heild
en Kristinn Sigurjónsson prentlögnina, og
ýmsir fleiri lagt hönd að verki, því að ekkert
hefir verið tU sparað að verkið mætti verða
sem fullkomnast. í þessu bindi eru upp-
sláttarorðin A-G, þ.e. Aberdeen til Götu-
húsastígur.
Bragi Sigurjónsson:
GÖNGUR OG
RÉTTIR IV. b.
Akureyri 1986.
Skjaldborg.
I þessu bindi segir frá göngum og réttum
Skagfirðinga, Eyfirðinga og Þingeyinga
austur til Bárðardals. AUmiklu er aukið við
efni fyrri útgáfu og gangnafyrirkomulag og
rétta fært tU nútímans, enda ýmsar breyt-
ingar á orðið á síðustu áratugum og um
leið er myndaefni verulega aukið. Fremst
í bindinu er skemmtUeg samantekt um frá-
færur og hefði mátt vera lengri um þenna
merka og nú horfna þátt úr íslenskum land-
búnaði, sem fáir fara brátt að muna af eigin
sjón og raun. Þá er og aftast bókarauki um
einstakar göngur og svaðilfarir, því að enn
gerast hættuferðir og hrakningar í fjall-
leitum aUt um tækni og kunnáttu. Göngur
og réttir eru löngu orðið sígUt rit um sögu
íslenskra þjóðhátta, og vonandi fáum vér
að heyra um fjaUleitir úr lofti áður en verk-
inu lýkur. AUir sem að verkinu hafa unnið
og þá fremur öðrum aðalhöfundurinn eiga
þakkir skUdar fyrir vel unnið starf. Ljóður
þykir mér þó á þessu bindi, að efnisskrá
skuli vera sett inn á mUU texta og nafna-
skráa en ekki fremst eða aftast í bókinni.
Snjólaug Bragadóttir:
SETIÐ Á SVIKRÁÐUM.
Rvík 1986.
Örn og Örlygur.
I þessari sögu eins og hinum nýrri sögum
sínum bregður Snjólaug á það ráð að skrifa
spennusögur og flytja vettvanginn úr
landi. Þannig gerist þessi saga að mestu
í Englandi, en söguhetjan ráðsnjöU og djörf
íslensk stúlka. Enda þótt oftast sé teflt á
tæpasta vað um sennUeika atburðanna,
tekst höfundi að halda spennunni söguna
út, og sýnir sem fyrr að hún kann að skrifa
lesendunum tU skemmtunar, án þess að
grípa tU nokkurs óhroða eða iUvirkja. Þess
vegna eiga sögur Snjólaugar hrós skUið og
vinsældir hennar sýna, að lesendur kunna
að meta verk hennar, þótt sögurnar finni
ekki náð hjá listapáfunum.
Gylfi Gröndal:
EILÍFT ANDARTAK.
Rvík 1986.
Menningarsjóður.
Það er einkennilegur hraði á ljóðunum í
þessari bók, þau minna mann helst á kvik-
mynd á tjaldi, sem er sýnd svo hratt, að
fyrri myndin er ekki horfin tU fulls, þegar
hin næsta birtist. Mest gætir þessa í Ferða-
minningum, sem er IV. flokkur bókarinnar.
Þetta veldur þvi, að ekki er unnt að lesa
ljóðin öðruvísi en hratt, enda þótt einstakar
setningar grípi hugann meira en aðrar. En
sem heild er bókin notaleg lesning, stundin
líður fljótt og fyrr en varir er maður kominn
að bókarlokum. í ljóðunum er dálítið áleitin
hrynjandi, þótt ekki sé fylgt fornri ljóða-
hefð, en hrynjandin, vandað málfar og
myndauðgi eru styrkur bókarinnar.
St. Std.
Heimaerbezt 107