Æskan - 01.04.1975, Síða 29

INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
^Ameríku liggja meginfjallgarð-
arnir norður og suður. í Ev-
róPu er aðalstefna Alpafjalla, Pýr-
eneafjalla og Karpatafjalla austur
°9 vestur, og mynda þessi miklu
fjöll í sameiningu öflugan varnar-
múr milli norður- og suðurhluta álf-
Ur>nar. Á ísöld huldust fjallgarðar
Norður-Ameríku og Evrópu smám
saman jökli, sem skreið síðan nið-
ur á láglendið með tíð og tíma og
drap dýr og gróður í stórum stíl.
Mörg dýr hafa þó flúið undan ísn-
um, og margar jurtategundir hafa
einnig bjargað sér suður á bóginn.
Þetta var tiltölulega auðvelt í Ame-
r'ku. En f Evrópu var öðru máli að
9egna. Fjallgarðarnir lokuðu und-
ankomuleiðunum. Árangurinn varð
sá, að Norður-Ameríka er miklu
tegundafleiri en Norður-Evrópa. Af
jurtaætt, sem telur t. d. fáeinar teg-
undir í Evrópu, vaxa ef til vill teg-
undir, svo að tugum skiptir í Ame-
ríku. Ríki eikanna og barrtrjánna er
til að mynda miklu auðugra vestan
hafs. Þar lifa góðu lífi tegundir, sem
einu sinni uxu í Evrópu, en eru
fyrir ævalöngu útdauðar þar. En
ýmsar þeirra hafa á seinni öldum
verið sóttar til Ameríku og gróður-
settar í sínum fornu heimkynnum
I Evrópu, ef til vill eftir milljón ára
fjarveru.
Steingervingar í jarðlögum sýna,
að aftur í grárri forneskju uxu
greni, fura, hlynur o. fl. suðræn
skógartré á íslandi. Elrið hélt sér-
lega lengi velli.
Nú flytjum við inn jurtir, tré og
runpa til ræWunar. Núverandi vaxt-
arsvæði tegundarinnar gefur bend-
ingu um, hvort líklegt sé, að hún
þrífist hér. Sitkagrenið vex t. d. í
röku loftslagi á afarlangri strand-
lengju með mismunandi veðurfari,
hvað sumarhita o. fl. atriði snertir.
Er reynt að fá fræ frá stöðum með
sem líkustum vaxtarkjörum og á Is-
landi. Það er vænlegast til góðs
árangurs.
Af jurtum, runnum og trjám eru
venjulega til ýms afbrigði sömu teg-
undar, sem hæfa næsta mismun-
andi skilyrðum. Ákveðið afbrigði
tegundar getur þrifist prýðilega á
íslandi, enda þótt annað afbrigði
sömu tegundar þoli ekki skilyrðin.
Verður að hafa þetta í huga og leita
heppilegra afbrigða á hverjum stað.
Skóg þarf stundum að grisja
og einnig garðtré. En fara verður
að með gát. Tré á bersvæði, eða
þar sem rúmt er um það í garði,
er venjulega mikið um sig, með
mikla laufkrónu, sem nær langt nið-
ur og fær birtu frá öllum hliðum.
En tré inni í skógi hlýtur skjól og
skugga af öðrum trjám; það teygir
sig upp I birtuna, sem aðallega
kemur að ofan. Bolurinn verður
langur og grannur og laufkrónan
fremur lítil. Ef mikið er grisjað, er
trjánum, sem eftir standa, hætta bú-
in af vindum og jafnvel sólbruna
fyrst í stað. Þau vanþrffast. Er betra
að grisja hóflega og í áföngum.
27