Æskan - 01.10.1940, Blaðsíða 7

ÆSKAN
Þættir
úr sögu bókarinnar.
Eftir Jónas Jósteinsson kennara.
(Niöurlag.)
Við höfum nú fengið stafrófið okkar og eriun
tilhúin að byrja að slcrifa. En á hvað eigum við að
skrifa? Og með hverju eigum við að skrifa?
Eg ætla nú að segja ykkur dálítið um elstu skríf-
færi og pappír. Þetta var alll öðru visi í fornöld
heldur e'n nú. — Að vísu muna það margir hér á
landi, að þeir skrifuðu á spjald, og ef til vill gera
einliver hörn það enn. Á spjöldin var ritað með stíl
úr sama efni. En í spjöldmn þessum var steinteg-
und, og steinn var eitt af fyrstu efnum, sem skrifað
var á. Sagt er, að hin tiu boðorð Israelsmanna væru
skrifuð á steintöflur. Og enn nota menn steina til
þcss að skrifa á nöfn framliðinna manna, og reisa
á leiðum þeirra, því að sú áletrun þolir vel áhrif
lofts og regns og geymist um áratugi.
Leir var annað efni, sem mjög snemma var
Tónn hans er hlýr og innilegur. Hann var til-
finninganæmur og átti viðkvæma lund, eins og lög
hans hera voll um. Mörg þeirra liafa náð gevsi-
úthreiðslu og lilotið miklar vinsældir, t. d. „Sól-
skríkjan", sem hvert mannsbarn á landinu kann,
i,Fuglar í l)úri“, „Oft um ljúfar, ljósar sumarnæt-
ur“, sem mun vera fyrsta lag hans, „Syngið, syngið,
svanir minir“ o. fl. Þau eru falleg og falla afbragðs-
vel við kvæðin, sein þau eru samin við. Nokkur
ágæt kórlög samdi Laxdal „Vættirnar góðar“ var
sungið við komu Friðriks konungs VIII. til Isafjarð-
ar 1907, „Sjá roðann á hnjúkunum liáu“ var sungið
í Reykjavík á aldarafmæli Jóns Sigurðssonar.
Fleiri mætti nefna. En nú skulu nefnd hin um-
fangsmeiri verk hans.
Jón Laxdal samdi lög við tvo ljóðaflokka eftir
Guðmund Guðmundsson, „Helga fagra“ og „Gunn-
ar á Hlíðarenda“. 1 flokknum um Ilelgu fögru eru
allt einsöngslög, al' þeim mun vera kunnast „Fest-
ar“. En i flokknum um Gunnar á Illíðarenda eru
einsöngslög, dúettar og kórlög. Af þeim munu
þekktust „Bergljót“ og „Gunnar og Njáll“. Báða
þessa flokka raddsetti liöfundur með undirspili
fyrir piano eða harmoníum. Kennir viða í þeim
beslu kosta hans sem tónskálds. — Jón Laxdal var
notað til hins sama. Assyríumenn ristu stafi á leir-
töflur, sem voru síðan brenndar og gerður úr þeim
tigulsteinn. Mikið hefir fundist af þessum tiglum í
rústum borganna fornu, Babýlon og Ninive. Þessar
plötur eru þaktar áletrunum og segja sumar frá
atburðum úr daglegu lífi þessara fornþjóða, lýsa
liúsum og landi, sölu þræla o. fl. En á sumum hinna
stærri tigla er sagt frá flóðum, sem komu þar í
landi. Margar af þessum plötum eru í hulstrum
eða hylkjum, sem eru eins i laginu og plöturnar.
Þessi hulstur þykja mjög merkileg, þvi að talið er,
að þau séu elsta aðferð til þess að binda inn skrifað
eða prentað efni. Mjög gamalt er að rita á ýmsa
dýra málma t. d. gull og silfur, og jafnvel nú á
dögum er kopar nokkuð notaður lil þess.
Að skrifa á stein eða málm er mjög seinlegt og
erfitt A'erk, svo að eðlilegt er, að menn reyndu að
finna eitthvert efni, sem auðveldara var að fásl
við. Viður og börkur af trjám var líka notaður.
Málfræðingar Iialda, að orðið bók sé einmitt komið
af orðinu beyki, eða beykitré, þvi að börkur þess
trés hafi verið notaður til þess að rita á. Við erum
nú fyrir löngu hættir að skrifa beinlínis á tré, en
það einkcnnilega er, að mikið af pappírnum, sem
þrikvæntur, önnur kona hans var Elín dóttir Matt-
liíasar Jochumssonar. Þau hjónin gáfu út eitt liefti
af „Barnasöngvum“ og eru þar m. a. lög eftir þau
bæði.
.Tón Laxdal er fæddur á Akurevri 13. októbcr 1865.
Foreldrar lians voru Jón Guðmundsson hafnsögu-
maður og kona hans Guðrún Grímsdóttir Laxdal.
Jón fór ungur að stunda verslunarstörf á Akur-
eyri og víðar. Hann var 13 ár verslunarstjóri á ísa-
firði. Árið 1910 seltist liann að í Reykjavík og gerð-
ist umsvifamikill kaupsýslumaður. Jafnframt var
liann konsúll Tékka. Hann þótti forsjáll kaupmað-
ur og áreiðanlegur í viðskiptum. Siðari árin dró
liann sig nokkuð í hlé, þá var heilsan farin að bila.
Hann dó á lieimleið frá útlöndum 7. júlí 1928.
Þó að Jón Laxdal stundaði starf sitt af alúð, átti
hann fleiri áhugamál, og var tónlistin honum þeirra
lijartfólgnust — hún var hans líf og yndi. Hann tók
þátt i tónlistarstörfum, var t. d. söngstjóri á Isafirði
og starfaði í söngflokkum í Reykjavík. Hann átti
þátt í þvi, að „Hljómsveit Reykjavikur“ var
stofnuð. .t
Jón Laxdal var maður vænn yfirlitum. Hann var
fjörmaður og gleðimaður, sem vann af áhuga, og
var jafnan hrókur alls fagnaðar.
107