Afturelding - 01.01.1984, Page 6

4 vYiee:j©/t>2fc
J^JlOiDKS <!bteXK2t 3<£SX) £$,&>
flí/l ftt pubikmter vt Pífpt aq
antonio íorwtt*#
AAal titilblaó Passio Corvinusar. Mynd: Landsbókasafn íslands.
prentaðar á Breiðabólstað, hin fyrri árið
1559, eins og áður sagði, en hin síðari
1562. Þriðja bókin, sem biskup lét
prenta, var Catechismus, en hún kom út
sama ár og Guðspjallabókin. Ekkert
eintak hennar er nú kunnugt. Loks hef-
ur verið látið að því liggja, að Ólafur
biskup hafi látið prenta sálmasafn.4
Sunnanmenn
Meðan þessu vatt fram fyrir norðan,
voru allmargar íslenskar bækur prentað-
ar erlendis. Skálholtsmenn, sem enga
prentsmiðju höfðu, stóðu að útgáfu
þeirra, því þeim þótti full nauðsyn til að
festa hina nýju og breyttu mynd siðarins
í hugum landsmanna. Þar var merkust
bóka Nýja testamentið í þýðingu Odds
Gottskálkssonar, sem var einn af leið-
togum siðbreytingarmanna á íslandi, en
það var prentað í Hróarskeldu á Sjálandi
um veturinn 1539—40 og er elst prent-
bóka á íslensku, sem um er vitað. En
prentun íslenskra bóka á erlendri grund
var bæði kostnaðarsöm og miklum ann-
mörkum bundin, einkum vegna þess
hve ósýnt erlendum mönnum var um
stílsetningu bóka á íslenska tungu, sem
prentarar ekki skildu, svo að bækumar
urðu það fullar af prentvillum, að oft var
erfitt að komast að réttri meiningu. Það
er því ólíku saman að jafna hér, útgáfu-
starfsemi norðan- og sunnanmanna.
Jón Matthíasson andaðist árið 1567
og kom þá til brauðs eftir hann ungur
maður, aðeins 25 eða 26 ára. Þessi mað-
ur var Guðbrandur Þorláksson, sem
síðar átti eftir að verða sagður, ekki
aðeins fyrirferðamestur allra 16. aldar
biskupanna hér á landi, heldur og allra
þeirra biskupa, sem setið hafa á Hóla-
stóli frá því er þar var settur biskups-
stóll, árið 1106. Og nú voru kaflaskil í
íslenskri prentsögu skammt undan.
Kaflaskil
Einkennilegt má það vera með mann,
sem jafnmikið fór fyrir, að hvorki skuli
með vissu kunnugt um fæðingarstað
hans né fæðingarár. En ástæðan mun
vera sú, að heimildum, sem báðar eiga
4) Magnús Már Lárusson telur sannað, að Ólafur Hjaltason hafi lát-
ið prenta slíka bók. (Sjá M.M.L. c)bls. 23—40).
5) Að baki fyrrnefndu heimildinni stendur Arngrímur lærði Jóns-
son, en að baki hinni síðarnefndu Magnús Ólafsson prestur og skáld að
Laufási (Sjá nánar P.E.Ó. a) bls. 258). Sannast hér, að skýst þó skýrir
séu.