Alþýðublað Hafnarfjarðar - 24.12.1984, Blaðsíða 10

10
ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
GUÐMUNDURl
BRAUTRYÐJANDINN í
Hinn 3. júlí í sumar voru liðin 40
ár frá því að lagt var fram i bæjar-
ráði Hafnarfjarðar bréf frá Guð-
mundi Gissurarsyni bæjarfulltrúa
Alþýðuflokksins, þar sem hann
gerir grein fyrir því, að eftirspurnin
eftir vistrými á elliheimilinu á
Austurgötu 26 sé miklu meiri en
hægt sé að anna og að brýna nauð-
syn beri til að leysa þessi vandamál
gamla fólksins.
í bréfinu, sem er dagsett 28. júní
1944, leggur Guðmundur til að reist
verði myndarleg bygging sem skipt-
ist í elliheimili, sjúkradeild og
fæðingadeild, — og að kosin verði
þriggja manna nefnd til að undir-
búa málið.
Guðmundur vekur athygli á því í
bréfinu, að bæjarstjórn hafi þegar
veitt fé til sjúkrahúss og fæðinga-
deildar, en vill að Hafnarfjarðar-
bær geri enn stærri og myndarlegra
átak í velferðarmálum Hafnfirð-
inga með því að ráðast í byggingu á
það stóru og myndarlegu húsi, að
það rúmi í senn starfsemi elliheimil-
is, sjúkradeildar og fæðingardeild-
ar og að þessar fyrrverandi fjárveit-
Sólvangur er og verður óbrot-
gjarn minnisvarði um framsýni og
framtak þeirra manna sem stjórn-
uðu Hafnarfjarðarbæ fyrir 40
árum í upphafi hins íslenska lýð-
veldis.
Og skemmtilegt var það, að sá
maður sem í upphafi tók við for-
stjórastarfinu á Sólvangi og lagði
hug og hönd að því að móta og
mynda hina mikilvægu starfsemi
sem þar fór fram var einmitt frum-
herji málsins Guðmundur Gissur-
arson.
Guðmundur var forstjóri Sól-
vangs frá upphafi þeirrar stofnunar
og til dauðadags hinn 6. júní 1958.
Síðan eru liðin 26 ár og þess
vegna spyr kannski margur í dag:
Hver var þessi Guðmundur Gissur-
arson? Því ætlar Alþýðublað Hafn-
arfjarðar að reyna að svara með því
að gefa örlitla en ófullkomna mynd
af ævi hans og störfum, mynd sem
verður þó ekki nema brot úr ævi-
starfi og áhugamáium þessa látna
baráttumanns Alþýðuflokksins og
jafnaðarstefnunnar.
sínum til Hafnarfjarðar, en þangað
fluttu þau árið 1922.
Var Gissur þá orðinn 71 árs, en
Margrét Jónína 54 ára. Þrátt fyrir
aldur sinn stundaði Gissur verka-
mannastörf í Hafnarfirði, en þar
lést hann 6. maí 1944 á 93. aldurs-
ári. Hann hafði þá skilað drjúgu
erfiðisstarfi um ævina og var sagt
að læknirinn sem gaf út dánarvott-
orð hans hefði haft þau orð um
munn, að svo gersamlega hefði
líkaminn verið búinn og slitinn, að
segja mætti að hann væri „eins og
gömul útgengin klukka“.
Margrét andaðist hinn 2. maí
1947 og var þá 78 ára gömul.
Sum systkina Guðmundar ílent-
ust hér í Hafnarfirði eða voru hér
um margra ára skeið, svo sem
Þóroddur, Sigrún, Þórdís, Ágúst,
Guðbjargirnar báðar sú eldri og sú
yngri og Ingibjörg yngri. Kunna því
margir Hafnfirðingar skil á þessu
fólki og þekktu það.
Menntun og störf
Guðmundur Gissurarson var
greindur og áhugasamur um um-
ingar bæjarstjórnar komi því til
góða.
Bæjarráð bar gæfu til að fallast á
röksemdir Guðmundar Gissurar-
sonar og lagði til að bæjarstjórn
kysi þriggja manna nefnd til að
kanna málið og ráða fram úr því í
samráði við bæjarráð og bæjar-
stjórn.
Strax daginn eftir hinn 4. júlí
1944 voru eftirtaldir menn kosnir á
bæjarstjórnarfundi í nefndina:
Guðmundur Gissurarson, Ásgeir
G. Stefánsson og Stefán Jónsson.
Og auðvitað varð Guðmundir for-
maður nefndarinnar og hafði for-
ystu um alla framkvæmd málsins
allt frá upphafi og til þess dags að
byggingin var vígð hinn 25. október
1953 og gefið nafnið Sólvangur.
Og fimm dögum síðar innritaðist
fyrsti vistmaðurinn á Sólvang, en
það var hinn kunni skólamaður og
fyrrverandi skólastjóri Flensborg-
arskólans Lárus Bjarnason.
Þeir sem horfa á Sólvang í dag,
þar sem hann stendur stór og stíl-
hreinn fyrir enda Tjarnarbrautar-
innar undrast þann stórhug og
dugnað sem stendur að baki slíkrar
byggingar.
Uppruni
Guðmundur var fæddur í Gljúf-
urholti í Ölfusi 12. maí 1902, sonur
Gissurar bónda þar Guðmundsson-
ar og konu hans Margrétar Jónínu
Hinriksdóttur frá Læk i Ölfusi.
Mikill aldursmunur var á þeim
hjónunum Gissuri og Margréti, því
að Gissur var 17 árum eldri en
Margrét. En talan 17 kemur oftar
við sögu þeirra Margrétar og
Gissurar, því að þeim varð 17 barna
auðið og komust 14 þeirra upp til
fullorðins ára.
Guðmundur ólst því upp í stór-
um systkinahópi og vandist
snemma á að taka til hendinni og
leggja fram lið sitt í hinni hörðu
lífsbaráttu.
I Gljúfurholti vandist hann öll-
um algengum sveitastörfum og þeg-
ar honum óx fiskur um hrygg
stundaði hann einnig sjóróðra frá
Herdísarvík og Þórlákshöfn.
Svo lá leiðin til
Hafnarfjarðar
Árið sem Guðmundur varð tvít-
ugur fluttist hann með foreldrum
hverfi sitt og hafði snemma næmt
auga fyrir þjóðfélaginu og því sem
þar var að gerast. Hann var því
ákveðinn í að afla sér menntunar og
þekkingar til að styðjast við í leik og
starfi.
Nú var hann kominn til Hafnar-
fjarðar og lá þá nokkuð beint við
fyrir áhugasamt ungmenni eins og
Guðmund að leggja leið sína í
Flensborgarskólann. Það gerði
hann og lauk þaðan gagnfræða-
prófi 1925.
En Guðmundur lét ekki þar við
sitja. Hann fór í Kennaraskólann
og tók þaðan kennarapróf vorið
1927.
Guðmundur hóf síðan kennara-
störf og var stundakennari við
Barnaskóla Hafnarfjarðar og Iðn-
skólann í Hafnarfirði 1927 — 1929.
Þá var hann ráðinn kennari við
Barnaskóla Grindavíkur 1929 —
1930.
Þá urðu þáttaskil
Þá verða örlagarík þáttaskil í ævi
Guðmundar. Starf bæjarstjórans í
Hafnarfirði er skilið frá sýslu-
mannsembættinu þar og málefni
Hafnarfjarðarbæjar fara af skrif-
stofu sýslumanns og inn á nýja
skrifstofu, bæjarskrifstofuna.
Emil Jónsson er ráðinn bæjar-
stjóri, en leitað er til Guðmundar
Gissurarsonar suður í Grindavík og
hann fenginn í starf skrifstofu-
stjóra bæjarskrifstofunnar. Þá er
Guðmundur 28 ára og skrifstofu-
stjórastarfinu gegndi hann af dugn-
aði og samviskusemi til ársins 1953
er hann gerðist forstjóri Sólvangs.
Því starfi gegndi hann til dauða-
dags eins og áður segir.
Guðmundur kom mjög við sögu
Hafnarfjarðar um 30 ára skeið og
hafði afgerandi áhrif á framgang
og framkvæmd bæjarmála í
Hafnarfirði á þeim tíma. Hann
varð bæjarfulltrúi 1934 og til
dauðadags eða í 24 ár og forseti
bæjarstjórnar var hann síðustu átta
æviárin. Á þessu tímabili átti hann
sæti í fjölmörgum nefndum bæjar-
ins og þótti alltaf fengur að honum
í hverju verki sem hann gekk að.
Hann var fulltrúi á fjölmörgum
flokksþingum Alþýðuflokksins og
sat mörg ár í flokksstjórn hans.
En fyrst og fremst og lengst
munu Hafnfirðingar minnast hans
með virðingu og þökk fyrir hið
ósérhlífna og ómetanlega starf í
þágu aldraðra og óbugandi þrek í
forystunni við uppbyggingu Sól-
vangs. Ávaxtanna af því starfi hans
hafa ótal margir notið.
Með jafnaðarstefnuna í
veganesti
Ungur gekk Guðmundur
Gissurarson jafnaðarstefnunni á
hönd og gerðist öruggur og ákveð-
inn talsmaður hennar og liðsmað-
ur.
Hann var einn af þeim ungu
mönnum sem stofnuðu Félag
ungra jafnaðarmanna í ársbyrjun
1928 og var í fyrstu í stjórn þess.
Guðmundur varð snemma hik-
laus og farsæll ræðumaður og vakti
athygli á fundum og mannamótum
fyrir málflutning sinn.
Hann vakti yfir rétti hins fátæka
og smáa, sagði öllu íhaldi og aftur-
haldi stríð á hendur og flutti boð-
skap jafnaðarstefnunnar um
mannréttindi og jöfnuð,— að verð-
ur væri verkamaðurinn mannsæm-
andi launa,— að forréttindi og arð-
rán væri þjóðarsmán sem bæri að
uppræta.
íhaldiðog þar með Sjálfstæðis-
flokkurinn sá fljótt að Guðmundur
var hættulegur andstæðingur og
reyndu sumir forystumenn þess í
kyrrþey að fá Guðmund til að draga
úr pólitískum afskiptum sínum og
myndi hann með því móti njóta enn
meira traust og velgengni í störfum.
En Guðmundur lét allt slíkt hjal
sem vind um eyru þjóta, því að
hann hefði gefið hug sinn óskiptan
jafnaðarstefnunni og hún var sá
áttaviti sem hann stýrði eftir í orð-
um og athöfnum.
Sú saga er sögð
Eftirfarandi saga er sögð til
marks um einbeitni Guðmundar og
áræði. Eitt sinn þá er fundi var að
ljúka í félagi ungra jafnaðarmanna
í Hafnarfirði stóð yfir almennur
pólitískur fundur sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði boðað til. Ungu
mennirnir ákváðu að skreppa á
fundinn og athuga hvað væri þar
um að vera.
Þeir þangað og var fundarhúsið
troðfullt út úr dyrum. Ekki líkaði
þeim málflutningur íhaldsmann-
Guðmundur Gissurarson forstjóri Sólvangs fr<
Þegar slegið hafði verið upp steypumótum fyr
eina nóttina, svo að mótin brunnu. Eldsuppt
brunanum á Sólvangi
Myndin er tekin 29. ágúst 1943, þegar suná
Gissurarson er í rœðustól en hann var forma
anna sem þarna voru málflytjendur
og fýsti að komast í ræðustólinn til
að kynna viðhorf sín og athuga-
semdir við íhaldsboðskapinn sem
þarna var hafður í frammi. En svo
var troðið í húsið að engin leið var
að komast manna á milli inn í það
og upp I ræðustólinn.