Heimir - 01.08.1907, Síða 7

H E I M I R
55
úherzla verið lögð á sálarfræðina. Sérstaklega hefir sálaifrað-
in í sambandi við trúarbrögðin verið geið að rannsékr.arefni af
ýmsum nafnkendum fræðimönnum, eins eg t. d. prófessor W.
James og mörgum öðrum. Við þaö hefir athygli flestra frjáls-
fyndra manna dregist meira og meira að breytiþrórninni í tiú-
arbrögðunum og trúarreynslu manna yfir höfuð. Sálarfraðis-
rannsóknirnar sy'na, hvernig trúarbrögð hvers einstaklings út af
fyrir sig breytast og þroskast, eftir því sem hið andlega líf hans
tekur framförum. Eftir því sem sálarlíf einstaklingsins veiður
auðugra og hugsun hans yfirgripsmeiri, eftir því verða trúar-
brögð hans frjálsari og minna bundin við utan að komandi og
innrættar trúarkreddur. Að vísu er það að eins þar, sem ein-
hverjir mögulegleikar eru fyrir hendi, að trú einstaklingsins geti
þroskast; það er að segja þar sem vissum viðteknum skoðuni m
er ekki leyft að hafa svo algjört vald yfir hugsun einstaklings-
ins í þeim efnum, að hans eigin skoðanir komi aldrei fram.—
Vísindaleg sálarfræði kennir oss, að barnið hafi enga trú til að
byrja með, fremur en það hefir þekkingu eða tilhneigingu til
nokkurrar vissrar afstöðu gagnvart því, sem það sér í kringum
sig, frá byrjun tilveru sinnar. Gömlu „intuitionalista" kenning-
unni um meðfæddar hugmyndir hefir verið kollvarpað af hinni
vísindalegu sálarfræði, sem eingöngu styðst við rannsóknir.
Samkvæmt henni er barnssálin lík óskrifaðri pappírsörk, sem
skrifa má á, hvað sem vera vill, alt eftir því hver áhrifin eru,
sem barnið verður fyrir. Erfðatilhneigingar koma að vísu í
Ijós fljótt og leitast við að setja sín einkenni á öll utan að kom-
andi áhrif. En vér megum ekki blanda saman erfðatilhneig-
ingum, sem eru meðfæddar, og svo kölluðum erfðakenningum,
sem jafnan eru innrættar, eins fljótt og barniö er meðtækilegt
fyrir þær. Sé þroski sálarinnar ekki heftur á neinn hátt, þá á
eðlileg framför sér stað. Sú trú, sem fyrst er innrætt, breytist
þá samkvæmt reynslu og hugsun seinni ára, sé hún í byrjun að
einhverju leyti ósamkvæm því, sem maðurinn, þegar hann hefir
náð fullum andlegum þroska, skoðar sannast og réttast. Sálar-
fræðin kennir að eins um breytiþróun og framför trúarbragð-
anna hjá hverjum einstökum manni. Til þess að sjá framför-