Heimir - 01.05.1911, Blaðsíða 2

194
HEIMIR
Líf og æfistarf Goethes
Erindi fiutt á Monningarfólassfundi i des. 1910
('Niburlag)
Faust er bygður á gamalli, þýzkri þjóðsögu um mann
nokkurn, Doktor Faust, er átti að hafa selt sál sína djöflinuin
til að geta notið lífsins í sem fyllstuin mæli. Þessi saga er
alkunn í ýmsum myndum í þjóðsögnum fleiri þjóða. Goethe
las hana þegar hann var unglingur og fann í henni efni í sorgar-
leik. Faust Goethes er ekki neinn einstaklingur; hann er
heldur ekki ein þjóð, eins og Peer Gynt hjá Ibsen; hann er
mannkynið. Fyrst er hann fullur af þekkingarþrá, hann vill
vita allt, sem menn hafa vitað, vill rannsaka alla tilveruna og
sjá hvað hún er í sínu allra insta eðli. I þessari sannleiksleit
sinni er hann skólamaður, fullur af hugmyndum og tilgátum.
Allar hugmyndir hans eru samt ófullnægjandi vegna þess að í
þeim er ekki hið verulega líf, þær ná ekki til hins lifandi og
starfandi heims. Mefistófeles eða djöfullinn, sern Goethe lætur
tákna hinar lægri hvatir mannsins, opnar augun á Faust og
sýnir honum, hvað allur hans fróðleikur sé leiðinlegur, þur og
einkisverður. Hann segir honum að koma með sér út í heiminn
og njóta lífsins; hann lofar honum að veita honum alt sent hann
girnist, ef hann vilji tilheyra sér á eftir. Faust gengur að
samningnum. Mefistófeles uppfyllir loforð sitt með því að
steypa Faust stöðugt dýpra og dýpra' niður í hinar lægstu
nautnir. Hann villir honum stöðugt sjónir og lætur honum
sýnast eftirsóknarverðast og þýðingarmest það sem er aðeins
stundaránægja og hégómi. Þetta líf Fausts í öfuga átt hefir
ógæfu og dauða saklausrar persónu, Margrétar, í för með sér.
Margrét elskar Faust með barnslegu trausti, en grunar þó að
hann sé undir íllum áhrifum frá félaga sínum. Vegna ástar
sinnar verður hún móður sinni óviljandi að bana. Fyrri hlut
leiksins endar í fangelsinu, þar sem Faust sér Margréti í síðasta