Heimir - 01.08.1911, Blaðsíða 9

H E I M I R
273
Wendlands Die Hellenistisch-Römische Kultur in ihren Be-
ziehungen zu Judentum und Christentum (Grísk-róm verska
menningin í sambandi viö gyðingatrúna og kristindóminn). A
þeirri bók er mikiö, sem hér fer á eftir, bygt.
Þegar vér lítum til baka yfir viðburöi sögunnar, þá hneig-
jumst vér máske aö þeirri skoöun, aö þaö sem skeöi, hafi verið
hiö eina sem skeö gat, undir kringumstæöunum, aö þaö hafi
veriö na.uösynlegar afieiöingar þeirra orsaka sem þá voru. En
aukin þekking og möguleikarnir, sem vér fáum meö henni, að í-
mynda oss aö vér lifum þegar og þar sem viöburðirnir, sem um
er aö ræöa áttu sér staö, veikir vanalega þá skoöun. Vér getum
gert oss grein fyrir kringumstæöunum, sem áttu sér staö, þegar
viðburðirnir skeöu. En um leiö og vér gerum þaö sjáum vér,
aö aörir möguleikar voru einnig fyrir hendi, sem kringumstæö-
urnar voru jafn haganlegar fvrir.
Þeir af Gyðingum, sem utan Gvðingalands bjuggu, vorti
dreiföir víöa um hiun grískumælandi heim. Alstaöar, þar sem
þeir settust að, tóku margir hinna beztu manna eingyðistrú
þeirra; því skyldu þeir ekki hafa snúið heiminum til gyöingatrú-
ar? Sigurvinningar Rómverja höföu meöal annars í för meö sér
útbreiðslu Mithra-trúarinnar í hernum og meðal borgaranna í
Róm. Utbreiðsluafiið, sem í þeirri trú var faliö, heföi, eins og
rannsóknir franska fræöimannsins Cumonts sýna, átt aö nægja
til aö útbreiða hana um heim allan; en samt tók fyrir útbreiöslu
hennar.
En framar öllu ööru haföi keisaradýrkunin, á dögum keis-
araríkisins, þar sem hún var ímynd ríkiseiningarinnar, stuöning
stjórnarinnar og ákveöiö samþykki lýösins; hvaö gat staðið
henni fyrir þrifum?
Þetta voru nokkrir af rnöguleikunutn. Hvernig voru kring-
umstæöurnar, sem þessar og aðrar stefnur voru undir, eöa öllu
heldur uröu aö vinna á? Fyrst verðum vér aö taka eitt til greina,
sem var . óhjákvæmilegt til þess aö nokkur ein trúarbrögö gætú
oröiö almenn i hinum forna heimi. Þaö viröist vera rnjög ein-
falt skilyröi. Það var, aö heimurinn þá myndaöi eitt samfélag,
eina heild. Og þaö sem sameinaði heiminn var ekki þaö aö