Heimir - 01.08.1911, Blaðsíða 10

74
HEIMIR
hinn laut einni stjórn, því sameiningin byrjaöi áöur en róm-
verska ríkiö varö til. Þessi sameining var ekki afleiöing róm-
veisku ríkisheildarinnar, þvert á móti ruddi hún brautina fyrir
Róm í ætlunarverki hennar í heiminum, nefnilegaað birta heims-
ríkis hugmyndina þar sem þjóöerni þryti; heimstrú, er tæki viö
af öllum þjóötrúin; eitt lagakerfi, rómversk lög, er burtrýmdi
öllum öörum. Þessi sameiningarstefna er þaö, sem nefnt er
grísk menning (hellenismus) og útbreiösla hennar út fyrir heim-
kynni sín meö áhrifunum, sem því fylgdu. Ný skoðun — og
ekki síöur nýtt skoöanakerfi, eins og þaö sem barst meö grísku
menningunni út í heirninn, — hlýtur aö fá á sig blæ af því sem
hún hefir áhrif á, líkt og hönd litarans af litnum. Til þess aö
almenningur taki viö henni má hún ekki vera fyrir ofan almenn-
ing; eöa máske væri rétt aö segja, að hugir almennings grípi
)>aö sem þeir geta og á þann hátt sem þeir geta — almenningur
getur aö eins skiliö, meö því, aö nokkru leyti aö minsta kosti,
aö misskilja. Utbreiösla grísku menningarinnar um heiminn
byrjaöi fyiir daga rómverska ríkisins, meö tilraun Alexanders
mikla, sein rnishepnaðist, aö mynda a'.sherjar einveldi. Þó til-
raunin mishepnaöist stjórnmálalega, opnaði hún samt grísku
inenningunni vegi til. friösamlegrar útbreiöslu: grískt mál og
grískur hugsunarháttur bárust alstaðar, og frjóvguöu hinn and-
lega jaröveg. Hreyfing þessi gaf forna heiminum eina menning,
sem var ekki staðleg heldur allsherjar, innblásin af grískri hugs-
un og opinberuö á grfsku máli.
Þaö er varla nóg aö segja, aö forni heimurinn hafi átt ein-
ingu sína grísku inenningunni aö þakka. Gríska menningin
geröi hann aö nýjum heimi. Það að heimurinn eignaðist sam-
eiginlegt mál vakti meövitundina um skyldleika mannanna. Hio
forna gríska skifting heimsins í Grikki og útlendinga gat ekki
haldist viö undir grísku menningunni. Hin eina skifting, seio
Eratosþenes gat kannast viö var ekki Grikkir og útlendingar,
heldur “góöir og illir’'’. Ef gríska menningin þannig eyddi
gömlum sundurgreiningum, ef hún miöaöi til aö jafna yfir, þá
voru sundurgreiningarnar, sem hún jafnaöi, í öllu falli þær, er
stóöu þroska meövitundarinnar um skyldleika manna fyrir þrif-