Heimir - 01.08.1911, Blaðsíða 13
H E 1 M I R
2 77
Cicero og Tacitusi*. Siöaspillingin í Róm haföi afturhvarf í för
meö sér, setn var í því falið aö siðfræöileg heimspeki var gerö
fjöldanum aðgengileg meö því aö hún var prédikuö einstaklingn-
utn, og einstaklingurinn var spuröur þessara spurninga: hver
ertu? til hvers ertu? hver er köllun þín? Þetta starf var unniö
meö prédikunurn á sölutorgum og stætum úti. Það var trúboö,
sem Stóíkarnir héldu uppi. Fyrir oss er þaö eftirtektavert vegna
þess aö farvegirnir, sem þaö myndaði, uröu farvegir fyrir krist-
indóminn, sem eftir þeim rann með hraöa út um hiö rómverska
ríki, sent mönnum hefir hingað til virst óskiljanlegur.
Sá setn fiutti kenningar Stóikanna varö, eftir því sem Epik-
tet segist frn, aö vera sannfærður um aö hann væri sendiboöi
sendur af Seifi til mannanna. Hann átti engar eignir aö hafa,
ekki ráöa yfir neinu r.é hafa heimili. Ef hann var sleginn eöa
veitt árás, þá átti hann aö elska þann, sem á hann réðist, eins
og bróöur sinn. Hvorki vinir né eiginkona máttu aftra honum
frá aö hlýða köllun sinni. Þessar kenningar undirbjuggu efiaust
þá. sem þær náöu til, fyrir kristindóminn. Þær voru undirbún-
ingur fagnaöarboðskapar (praeparatio evangelii). Stóiska heim-
spekin undirbjó jaröveginn, sérstaklega meö kenningu sinni um
persónulega ábyrgð vondra verka. Hún hefir skiliö eftir ein-
kenni sín, jafnvel í bréfum nýja testamentisins. Ef vér viljum
fá hugmynd um stóiskan strætaprédikara, þá getum vér það með
því aö kynna oss 17 kapítulann í postulasögunni, sem segir frá
aö Páll postuli hafi talaö á hverjum degi á kauptorginu í Atenu-
borg, ekki aö eins til Gyöinga, heldur allra, sem á hann vildu
hlusta; og jafnvel aörir strætaprédikarar hlustuöu á hann, Stó-
ikar og fylgjendur Epikúrs. Margir þeirra snérust til kristinnar
trúar. Það sem Agústín kyrkjufaöir segir um þá síöar, á viö
þennan tfma líka; kyrkjan kraföist þess ekki aö þeir skiftu um
liætti og starfsaöferö. Eölilega komu þeir sem tóku kristna trú,
ekki aö eins meö hætti sína frá sínu fyrra starfi heldur einnig
vitsmuni sína og hugsunarhátt, og óafvitandi en óhjákvæmilega
löguöu þeir kristindóm sinn eftir honum. Síöar meir viöurkendi
Ró-jiversk skáld, ræöuskörungr.r og sagufræðingur.