Muninn - 01.11.2002, Síða 10

10 FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER
MUNINN
Paradísarmissir
„Ég hef fundið sannleikann
og það land þar sem hann býr
[...]. Það er að vísu allmikils
vert. En nú skiptir mestu máli
að reisa við aftur þennan vall-
argarð” mælti Steinar í Hlíðum
eftir að hafa yfirgefið heimili
sitt og fjölskyldu á íslandi,
gerst vinur Danakonungs, hald-
ið til Evrópu og þaðan til Utah
í Bandaríkjum Norður-Amer-
íku, gerst mormóni og fundið
sannleikann. Þegar hann kom
aftur heim var honum til mik-
illar furðu enginn bær þar sem
bærinn hans hafði áður staðið.
Túnið hans var orðið að beitar-
haga fyrir ókunnugt fé, dóttir
hans hafði verið svívirt og vall-
argarðurinn sem hann hafði
alla tíð dundað sér við að
byggja upp var hruninn. Þá
skildi hann loksins þá sáraein-
földu staðreynd að paradísin
sem hann hafði leitað að út um
allan heim var á staðnum sem
hann yfirgaf.
Með þessum orðum sló Hall-
dór Kiljan Laxness botninn í
Paradísarheimt og opinberaði
uppgjör sitt við fortíð sína og
glataðar hugsjónir. Af sögunni
má hæglega ráða eftirsjá höf-
undar vegna stuðnings síns við
Sovétríki Stalíns og frægðar-
ferða sinna um heiminn meðan
hann hefði getað verið heima
og „ræktað garðinn sinn” í stað
þess að leita að sannleikanum
uppi um fjöll og firnindi.
Nú má segja að íslenska
þjóðin standi í sömu sporum og
Steinar í Hlíðum rétt áður en
hann steig á skipsfjöl og hélt til
Danaveldis. Okkur hefur verið
talin trú um að allir verði ham-
ingjusamir og þurfi aldrei að
hafa áhyggjur af neinu ef við
bara yfirgefum vallargarðinn
okkar. Vallargarðinn sem við
reistum og byggðum upp í
sameiningu á 20. öldinni, sam-
félag sem byggir á hugmynd-
um um réttlæti, lýðræði og
jöfnuð, velferðarkerfið og op-
inberar stofnanir sem sjá um að
veita öllum landsmönnum
þjónustu á jafnréttisgrundvelli.
Einkavæðing er nú til dags
almennt talin svo heilbrigð að
fæstir þora að vera á móti
henni. Davíðsæskan heldur því
statt og stöðugt fram að einka-
væðingu fylgi hagkvæmari
rekstur og betri og afkastameiri
þjónusta. Ekki þarf að leita
langt til þess að ónýta þessa fá-
ránlegu röksemdafærslu: Eftir
að Póstinum var breytt í hluta-
félag fækkuðu stjórnarmenn
hans störfum á landsbyggðinni.
Jú, vissulega skilar það hag-
kvæmari rekstri en það felur
líka í sér verri þjónustu við fólk
á landsbyggðinni og er þjóð-
inni ekki á nokkum hátt til
hagsbóta. Var ástæðan fyrir því
að íslenska þjóðin byggði upp
opinbera póstþjónustu annars
ekki sú, að við vildum póst-
þjónustu sem þjónaði öllum
landsmönnum óháð aldri, efna-
hag og búsetu? Einkavæðing
opinberrar þjónustu er ekki
bara óréttlát heldur grefur hún
líka undan búsetu á lands-
byggðinni auk þess sem hún er
hrein vanvirðing við störf fyrri
kynslóða, kynslóðanna sem
byggðu upp ísland eins og það
er í dag, kynslóðanna sem
reistu vallargarðinn okkar og
bjuggust við því að afkomend-
ur þeirra myndu með stolti og
þakklæti halda honum traustum
og myndarlegum. En við ís-
lendingar áttum okkur ekki á
því hvaða verðmæti við erum
með í höndunum og virðumst
vera tilbúnir að fórna öllu sem
þessar kynslóðir hafa byggt
upp fyrir okkur vegna þess að
einhver jakkafataklæddur sjálf-
stæðismaður birtist á skjánum
og telur okkur trú um að nú
beri að einkavæða og að grasið
sé miklu grænna hinum megin.
Við íslendingar erum ekki
þeir fyrstu sem róa á þessi mið.
Þetta hefur viðgengist í mörg-
um Evrópulöndum og oft hafa
afleiðingarnar orðið hryllilegar.
Til dæmis stendur alþýða
manna og öreigalýður valtari
fótum en nokkru sinni fyrr í
mörgum Austur-Evrópuríkjum
og víða er fólk farið að kjósa
sér leiðtoga úr röðum sósíalista
á nýjan leik. En það er því mið-
ur of seint. Fólkið, sem trúði
því að einkavæðingin myndi
rífa allt upp úr rústum gamla
sovétkerfisins, áttar sig nú fyrst
á því að ekkert hefur breyst.
Það eru bara komnir nýir kúg-
arar. Auðjöfrar, alþjóðlegir
fjárfestar og mafían hafa leyst
flokksgæðinga kommúnista-
flokkanna af hólmi og alþýðan
situr uppi jafn snauð og áður
með nánast gagnslausan kosn-
ingarétt.
Austur-Evrópubúar stóðu í
svipuðum sporum og íslenska
þjóðin stendur í núna fyrir rúm-
lega tíu árum. Spumingin var:
„A að einkavæða?” og svarið
var: „Já auðvitað!” En svo fór
allt öðmvísi en á horfðist. Ef
Austur-Evrópubúar hefðu
staldrað örlítið við og velt fyrir
sér spurningunni: „Gæti þróun
verið hagkvæmari lausn fyrir
þjóðina en einkavæðing?”, er
ég viss um að ástandið þar væri
eðlilegra en það er nú. Hefðu
þeir bara hlaðið ofan á vallar-
garðinn sinn í stað þess að yfir-
gefa hann.
Ef við íslendingar ákveðum
að einkavæða, yfirgefum við
það kerfi sem fyrri kynslóðir
byggðu upp til þess að skapa
börnum sínum betri heim og
spilum hreint út sagt fjárhættu-
spil með framtíð barna okkar.
Við vitum einfaldlega ekki
hvort einkavæðing mun koma
sér vel fyrir komandi kynslóðir.
Við vitum hins vegar að hún
hefur gefist illa í öðmm lönd-
um og stuðlað að ójöfnuði. Af-
staða mín er sú sama og afstaða
þorra þjóðarinnar var fyrir 60
árum: Ég vil að börnin mín
alist upp í samfélagi sem trygg-
ir öllum jafna möguleika á
menntun, heilbrigðisþjónustu
og að ná markmiðum sínum.
Grunnurinn hefur verið lagður
og nú er það okkar að bæta
steinum í hleðsluna.
Halldór Laxness er langt frá
því að vera sá eini sem hefur
skrifað um þá áráttu mannsins
að leita langt yfir skammt. Hún
hefur verið þekkt frá því á
fornöld og margir frægir menn
hafa minnt á hana í tímans rás.
Voltaire og Steingrímur Thor-
steinsson eru góð dæmi en
Steingrímur orti þessa vísu:
Þér finnst allt best sem fjærst er
þér finnst allt verst sem næst er
en þarflaust hygg ég þó
að leita lengst í álfum
vort lán býr í oss sjálfum
í vorum reit ef vit er nóg
Nú þegar við íslendingar
stöndum á bryggjunni og bíð-
um brottfarar ættum við að
staldra við og hugsa til Steinars
í Hlíðum því að einn daginn
gætum við vaknað upp við
vondan draum og komist að því
að túnin okkar væru orðin að
bithaga fyrir ókunnugt fé og
vallargarðurinn hruninn.
Ólafur Haukur
/ •
> V
Snyrtio°r
’ Jíajnarsirœíi.
s: 462 7SS0
Zont
HArsnyrtistofa
STRANDGÖTU 9 • SÍMl 461 4700
©
Gullsmiðir
Sigtryggur & Pétur sf.
Brekkugötu 5 - Sími 462 3524 - Fax 461 1325 - Box 153
602 Akureyri - Kt. 560269-1619 - Vsk. 3243
88
SPARISJÓÐUR NORÐLENDINGA