Nýjar kvöldvökur - 01.03.1907, Síða 20

92
NÝJAR KVÖLDVÖKUR.
Bókmentir.
Nú á tveiin síðustu árunum hefir allmikið
verið gefið út á íslenzku af útlendum skáld-
sögum í íslenzkum þýðingum. Skáldsögur þess-
ar munu að mestu vera gefnar út sem gróða-
fyrirtæki, og va?ri því eigi lítils um vert að
hafá gát á því, hvað það er, sem þjóðinni
er boðið af þess konar varningi.
Meðal annara þjóða kemur á ári hverju
heilt syndaflóð af skáldsögum eða rómönum
á bókamarkaðinn. Megin þorrinn af því öllu
saman eru gróðafyrirtæki, og fjöldi af þeim
sögum eru að eins ritaðar til þess að hafa
eitthvað að gera, hafa atvinnu; margir í hin-
um stóru menningarlöndum rita af sulti — til
þess að fá fyrir það eitthvað fyrir munn og
maga — til þess að vinna fyrir mat sínum. Meg-
in þorrinn af öllu því dóti er lesinn einu
sinni, og gleymist síðan og fúnar niður í bóka-
hlöðuin skræðaranna. Blöðin geta þeirra
einu sinni; einhver ritar um þá lofgrein, til
þess að þóknast höfundi eða útgefanda, en
þeir, sem að jafnaði dæma um bækur af viti
eða þekkingu, minnast þeirra aldrei einu orði,
vita ekki einu sinni af þeim. Annar flokkur
sagna þessara er sá, er höfundar rita af því
að þeim finst þeir hafa eitthvað að segja um
mannlífið eða annað, eitthvað að berjast við
eða berjast fyrir, og klæða þá skoðanir sínar
eða stefnu í skáldsögubúning; það tekst oft
misjafnlega, en margir þeir rómanar eru all-
merkir, og vekja oft allmikla eftirtekt um stund-
arsakir, en þegar frá líður gleymast þeir, og
aðrir koma í hinna eldri stað, og svo gengur
koll af kolli. Pessum sögum hefir fjölgað mjög
á hinum síðustu tímum. Til þriðja flokksins
teljast þær sögur, er höfundarnir hafa ritað af
því að þeir fundu að þeir gátu ekki annað en
ritað, og rituðu þær svo til þess að létta af
lmg sínum og lijarta þeirri byrði, sem á þeim
hvíldi; efnið bjó innra með þeim sjálfum, og
varð að koma fram, listfengi og skáldleg hugs-
anaauðlegð klæddi þær í hjúp fegurðar og
sannleika —þær hafa orðið sönn skáldrit —sönn
listaverk; þeirra er jafnan beðið ineð óþreyju,
þegar fréttist að þær sé á leiðinni; þær eru
rifnar út undir eins; þær eru lesnar með á-
fergju, hver útgáfan rekur aðra og þær gleym-
ast ekki; þær sitja báða hina flokkana afstokki
og verða eilíf eign. Ressi flokkurinn er fá-
skrúðugur að jafnaði, en gildi hans er marg-
falt við gildi beggja hinna.
Fyrsti flokkurinn er að jafnaði eingöngu
skemtisögur; þær eru ritaðar flestar handa meira
eða minna ómentuðum lýð, sem annaðhvort
vill hafa eitthvað að skemta sér við eftir dags-
erfiðið, eða finst hann ekki hafa annað þarfara
að gera. Og blekbullarar þeir, sem setja sög-
ur þessar saman, þekkja vel lesendurna; þeir
vita að þeim kennir vel að fá feita bita innan-
um, og það er heldur ekki sparað, að rita sögur
þessar með öfgum og ósköpum, hrúga saman
morðum og ólifnaði, sökum og sakamálum,
og stundum er svo dreift innan um skoðunum
og lífsstefnum, sem geta orðið grunnfærum og
fáfróðum að hneykslunarhellu. Slíkar sögur
eru einskonarandleg brennivínsknæpafyrir fólkið,
og væri full þörf á heilu templarafélagi gegn
þeim—félagi, sem blótaði ekki á laun. Aftur
er margt af sögum þessuni meinlaust dót;
skemtilegar aflestrar, og sumar af þeim eru enda
ritaðar af töluverðri snild, og mikill skáldskap-
ur í þeim. En því miður er það oftast ruslið
sem ber það ofurliði. — Annar flokkurinn er
jafnan daufri aflestrar, og hefir því að jafnaði
stóruin minni útbreiðslu, nema því að eins að
sögur þessar taki kappsmál tíinans til meðferð-
ar, og það á þann hátt, sem bezt á við tím-
ann, eða komi þá alveg í opna skjöldu við
það, er flestir halda fram; þá vekja þær eftir-
tekt, að minsta kosti um tíma, og enda leng-
ur, ef þær eru ritaðar af list. — Rriðju flokk-
urinn á reyndar fæsta lesendur að tiltölu, en
þar eru lesendurnir úrval manna; og þeir láta
sér ekki nægja að lesa bókina; þeir vilja eiga
hana. Og hún er alt af ný, þegar alt hitt er
gleymt; á því má þekkja listaverkið bæði að
efni og formi.