Eimreiðin - 01.04.1946, Page 37

eimreiðin
101
Skilnaðarsiefnan fjöruííu ára.
VlöTAL.
• Margir lialda, að skilnaðurinn við Dani hafi verið hið opinhera stefnumark
sjálfstaeðisbaráttu vorrar frá byrjun. En svo er ekki, eins og öllum hinum eldri
'tionnum er kunnugt. —- Af hlöðum frá vetrinum 1905—’6 má sjá, að þá fyrst
<r farið að ræða skilnaðarmálið í fullri alvöru, og þá tekur það á sig fast
siefnuform, sem það hélt síðan. — Þeir, sem lengst gengu áður, voru hinir
s'onefndu „Landvarnarmenn“. Þeir liéldu fram fullum ríkisréttindum Islands
samkvæint Gamla sáttmála og heimtuðu, að íslenzk lög yrðu ekki borin upp
Vrir konungi í ríkisráði Dana. Ákvæðið um þetta hæri að nema hurt úr
'slcnzku stjórnarskránni, og Islandsráðherra skyldi síðan mynda sérstakt ís-
»zkt ríkisráð ineð konungi. -—- Sem fyrstu hvatamenn fulls skilnaðar eru
)a 1 hlöðum nefndir þeir Guðmundur Hannesson prófessor, þáverandi læknir
Akureyri, og Halldór Jónasson ritstjóri, þá stúdent í Kaupmannahöfn.
Halldór er lesendum EimreiSarinnar kunnur fyrir greinir um Þjóð-
r«ðisstefnuna. I eftirfarandi samtali við ritstjóra Eimreiðarinnar svarar
a|m nokkrum spurningum um upphaf skilnaðarstefnunnar og skilning sinn
a henni).
»t>ú telur, aS skilnaSarstejnan sé ekki eldri en frá vetrinum
1905—’6?“
«Nei, ekki skilnaðar-stefnan. —- Auðvitað kom það fyrir, að
°r® féllu um, að réttast væri að skilia við Dani. En allir vissu,
að 1 . J ’
Petta voru aðeins lireystiorð, sögð í þeim tilgangi að fá fram--
Leiigt ákveðnum kröfum, enda tóku livorki Islendingar né Danir
1 tal sem alvöru. Þannig lióf Þorsteinn Gíslason máls á skiln-
í „Sunnanfara“ (líklega 1894) og svo síðar í blaði sínu „ís-
_ i 1897. En tillögur lians fengu engar undirtektir, og Þor-
^eitin livarf sjálfur frá þeini. Einnig mun Gísli Sveinsson liafa
reyft skilnaði á stúdentafundi 1904. En það vakti lieldur enga
r< > lingti. Sannleikurinn var sá, að þótt fullt sjálfstæði hefði
^akað lengi fyrir þjóðinni, þá var það eins og hver annar óvirki-
Lllr draumur, sem menn trúðu ekki á, að gæti rætzt, fyrr en
eguleikinn opnaðist einmitt árið 1905, þegar Noreaur sleil
8íUnbandinu við Svía“.
Tr
vernig viltu útskýra þetta í stórum dráttum ?“