Eimreiðin - 01.04.1946, Page 56

120
HREINDÝRAVEIÐAR SUMARIÐ 1945
EIIIREIÐIN
þessi stofn liafi vaxið nokkuð fyrstu árin og lifað af marga
liarða vetur, jafnvel lialdizt við meira en aldarbil.
Við og við urðu menn þessara dýra varir, en liarða veturinn
1880—1881 er talið, að þau muni liafa fallið nokkuð, og um 1890
er álitið, að 15—20 dýr séu á Reykjanesskaga, en munu liafa farið
ört fækkandi og verið því sem næst aldauöa um síðustu aldamót.
Þriðji stofninn var fluttur inn um 1783. Ekki hef ég fengið
upplýst livað mörg dýr komu þá, en þeim var sleppt á land á
Vaðlalieiði. Þessi dýr tóku sér stöðvar á liálendinu vestan Ódáða-
hrauns. Eftir sjö ár er talið, að dýrin liafi skipt hundruðum. Árið
1790 er leyft að skjóta ákveðna tölu tarfa, og síðar, 1817, var
einnig leyft að skjóta kýr. Þó fjölgaði dýrunum, að því er virðist,
allt fram um miðja 19. öld, er þau sökum ágangs á landsnytjar
voru gerð ófriðhelg sem óargadýr. Þessi stofn er nú aldauður.
Fjórði og síðasti liópurinn, sem fluttur var til landsins, kom
árið 1787 og var sleppl á land í Múlasýslu, sennilega í Vopna-
firði. Þetta voru um 30 dýr. Tóku þau sér stöðvar á hálendinu
austan Jökulsár á Fjöllum. Dýrunum fjölgaði mjög, þegar a
fyrstu árum. Dreifðust þau um allar afréttir og heiðalöndin i
Múlasýslum og Norður-Þingeyjarsýslu. I kring um 1810 er talið,
að þau liafi gengið í stórhópum niður í hyggðir og gert mikil
spjöll á beitilöndum og búfjárliögum. Það virðist svo, að eftir
miðja 19. öld, þegar dýrin vorn ófriðuð, liafi þeim brátt farið
að fækka, enda liefur það reynzt auðvelt að drepa þau, þegar
þau, á liörðum vetrum, leituðu til byggða, og þá sennilega oft
illa á sig komin. Því af fjallastöðvunnm víkja þau ekki fyrr en
allar bjargir eru bannaðar og langvinnt hungur neyðir þau til
að leita á hin léttari iandsvæði, þar sem veðrátta og gróðurfar
er þeim að öllu leyti óliagstæðara en á liálendinu, auk þess sem
þau eru þá alltaf í hættu fyrir byssu veiðimannsins. Þegar líður
á seinni liluta 19. aldar, er farið að friða þau nokkurn liluta
ársins, en það kemur að litlu lialdi. Veiðimaðurinn leggur a
sig mikið erfiði, þegar um jafn dýrmæta veiði er að ræða eins
og það að leggja vænt lireindýr að velli. Þegar kemur fram yfir
síðustu aldamót, eru dýrin alfriðuð til nokkurra ára í senn. Eru
menn þá farnir að sjá það, að þar sem ekki var um annan stofn
að ræða en þann, sem nú var eftir á Austurlandi, þá dugði ekki
annað en vernda hann, ef ekki áttu sömu örlög að bíða lians sem