Eimreiðin - 01.04.1955, Blaðsíða 52

124
UM STRAUMA OG STEFNUR
eimbeiði1*
reis hæst með Gesti eineygða. En þó að Gunnar væri brautryðj'
andi íslenzkra skáldsagnahöfunda erlendis, hafði hann ekki verR'
leg áhrif hér heima fyrr en löngu seinna, þegar öndvegisverl'
hans, Sælir eru einfaldir, Svartfugl, Kirkjan á f jallinu o. fl. koma
út á íslenzku. Að dæmi Gunnars fara svo Guðmundur Kamban>
Friðrik Brekkan ásamt fleirum í Danmörku og Kristmann Guð'
mundsson í Noregi. Allir skrifuðu þeir veigamiklar skáldsögur oS
Guðmundur Kamban auk þess sterk leikrit, svo sem Höddu Pöddu
og Sendiherrann frá Júpíter. Á þriðja tug aldarinnar koma fraU1
hér heima skáldsagnahöfundar eins og Halldór Kiljan LaxnesSi
Guðmundur Gíslason Hagalín og Kristín Sigfúsdóttir. Halldór
getur sér mesta frægð allra þeirra, er á íslenzku skrifa frá byrJ'
un. Þrír síðast nefndir höfundar leggja jafnframt skáldsagn3
samningu stund á smásagna gerð og tekst ef til vill hvergi betur
en einmitt þar. Jafnframt koma fram höfundar, sem einbeita ser
að smásagnagerð með listrænum árangri, svo sem Þorsteinn JónS'
son, Jakob Thorarensen og Halldór Stefánsson. Yngri höfundar
eins og Sigurður B. Gröndal, Sigurður Helgason, Stefán Jónssonr
Guðmundur Daníelsson og Ólafur Jóhann Sigurðsson leggja stund
á hvort tveggja skáldsagna- og smásagna-gerð, allir með tilþrif'
um og tekst stundum snilldarlega, einkum við smásögurnar, flest'
um. Eftir 1930 heyrði ég raddir um, að Ijóðagerð væri úrelt
grein, framtíðin væri skáldsögunnar. Hvað sem því líður, leyi’
ég mér að halda því fram, að hvergi hafa íslendingar náð lengr3
á ritvellinum síðustu áratugi en við smásöguna, nema ef vera
skyldi í ljóðagerð. Ljóðskáld eru eigi uppi færri en áður. 0%
aldrei hefur verið lögð svo almenn áherzla á fágun Ijóðforms sem
eftir 1930 og einkum allra seinustu ár. Af ýmsum hefur þó verió
slakað til í háttum, en gerðar því meiri kröfur til eðlilegs °S
óbrotins máls og hnitmiðunar. Ný sjónarmið koma fram í ljó®'
listinni: verkalýðsstefnan. Er merki hennar mjög haldið á 1°^
um skeið. Um og eftir 1930 eru helztu fulltrúar þeirrar stefn11
og merkisberar í ljóði skáld eins og Sigurður Einarsson og J°'
hannes úr Kötlum, Steinn Steinar, Guðmundur Böðvarsson og J011
úr Vör. Þessi hreyfing var að vísu ekki aflmikil lengi, hófst med
heimskreppunni 1930, en var sem kippt væri fótum undan henn1
með heimsstyrjöldinni síðari og hernáminu 1940. Þá raskar stríðs'
gróðinn mjög heilbrigðri þróun atvinnulífs í landinu. Er sem h1®
óverðskuldaða peningaflóð rugli margan í ríminu, skáldin eins
og aðra. Jafnframt verða skáld, sem áður hafa verið einskærir
fegurðardýrkendur, eins og Tómas Guðmundsson, að barátt11'