Eimreiðin - 01.01.1969, Qupperneq 75

SVIPAST UM Á SKAGA
57
til að afla í eldinn. Meðan ég hegg niður dauð tré og sníð af
kalnar greinar, verður mér litið til strandar. Lyngbær stendur
alveg í skógarjaðrinum, svo að útsýni er milli trjánna. Melgrashól-
arnir vekja athygli mína. Þeir heimta mig á fund minninganna.
Þarna vaggar blaðkan fyrir vestanstrekkingnum, og stönglarnir
hristast, fölir og axrúnir. Einu sinni þekkti ég þessa grastegund vel.
Og þá minnist ég Gunnlaugs Kristmundssonar. Einmitt hingað,
allargötur út í sandorpin héruð Vestur-Jótlands, lagði hann leið sína
fyrir réttum sextíu árum til að læra sandgræðslu. Það hlýtur að
hafa verið mikið fyrirtæki ungum manni í byrjun aldarinnar. Að
vísu hafði hann hleypt heimdraganum úr Miðfirðinum nokkrum
árum áður, gengið í Flensborgarskóla, lokið þaðan gagnfræða- og
kennaraprófi og gerzt kennari. En þetta var honum ekki nóg.
Gunnlaugur Kristmundsson var einn af vormönnunr Islands, alda-
mótamaður í þess orðs beztu merkingu, ræktun lands og lýðs voru
trúarbrögð hans, traust og óbrotgjörn.
Gunnlaugur Kristmundsson var aðalkennari minn þrjá vetur af
fjórum, sem ég gekk í barnaskólann í Hafnarfirði. Ég minnist þess,
að hann kom tveimur dögum seinna en skóli hófst fyrsta veturinn,
sem ég var hjá honunr. Skólastjóri sagði okkur, að hann hefði
tafizt við sandgræðslustörf sín austur í sveitum. Þetta fór fyrir ofair
garð og neðan hjá okkur krökkunum; við kunnum engin skil á
björgunar- og landnánrsstarfi lrans. En lritt duldist okkur nenrendum
hans aldrei, að hann var merkiskennari og sérstæður maður, sem
lrafði nrargt Irugsað og mikið séð. Bezt lét honum að kenna um
landið, nröguleika þess og verkefnin framundan. Ég man það eins
og það hefði skeð í gær, þegar Gunnlaugur sagði eitt sinn í landa-
fræðitíma í nýja barnaskólanum við Lækinn, þegar hatrammur
landsynningur buldi á glugganum: „Mér kæmi ekki á óvart, þótt
bráðum fyndist hér við ströndina efni í senrent, svo við íslendingar
gætum franrleitt það sjálfir. Kannski einlrver ykkar verði til að
finna þetta efni og hrinda málinu r framkvænrd.“ Þetta var nrörg-
um árunr áður en talað var um sementsverksmiðju á Islandi.
Seinna kynntist ég landgræðslustarfi Gunnlaugs og brautryðjenda-
baráttu við heftingu sandfoksins. Ég vann Irjá honum tvö sumur
í sandgræðslunni árin, sem ég var í kennaraskólanum. Þá var erfitt
að fá sumarvinnu, en Gunnlaugur nrundi eftir nemanda sínum. Og
þegar ég nú horfi yfir melgrashólana hér á ströndinni, kemur mér
í hug er við vinnufélagarnir röltum eftir hestplógnum dag eftir dag