Ægir - 01.02.1938, Page 7

Æ G I R
45
þar, og fái veiðiskipin styrk frá stjórnar-
völdunum til veiðanna. Skinnin af
Ástralíu-hákarlinum eru notuð til leður-
gerðar, lifrin brædd, en búkarnir eru sett-
ir í fiskimjölsverksmiðjur. Mér er tjáð,
að það iiafi mikið ýtt undir þessar veiðar,
hversu hættulegur hákarlinn við Astralíu-
strendur er baðgestum, enda mun hann
verða þar allmörgum að hana ár hvert.
Hákarlaveiðarnar við Astralíu eru því ekki
stundaðar vegna þess, að þær þyki arðvæn-
legur atvinnuvegur, heldur eingöngu í
þeim lilgangi að reyna að útrýma þessum
vágesti. Mér þykir rétt að taka þetta fram,
svo að fordæmi Astrala veki ekki falskar
vonir lijá þeim, sem hug hafa á að vinna
hákarlslýsi hér heima.
Eins og flestum mun vera kunnugt, var
gerð tilraun með að vinna hákarlsbúka í
sildarverksmiðju ríkisins á Sólhakka vor-
ið 1936, þessi tilraun mistókst að vísu og
er ekki laust við að margir álíti, að með
henni hafi verið úr því skorið, að ekki gæti
borgað sig að vinna hákarlshúka i fiski-
mjölsverksmiðjum, en þetta er mesti mis-
skilningur, og vil ég leitasl við að gera
nokkra grein fyrir þvi, hversvegna það er
rangt að draga þessa ályktun af mistök-
unum á Sólhakka.
Þar er þá fyrst til að taka að vorið 1936
stóð vfir vinnudeila við verksmiðjuna á
Sólhakka, og olli hún því, að gevma varð
liákarlsbúkana vikum saman á hrvggju
og i þróm verksmiðjunnar, áður en
hægt var að vinna þá, og enda þótt
engin sönnun liafi fengizt fyrir því, að
þessi geymsla liafi átt nokkurn þátt í mis-
tökunum við hræðsluna, þá verður maður
að álykta, að hún hafi að minnsta kosti
ekki hjálpað neitt til.
Ég hafði áætlað, að hákarlsholdið inni-
liéldi ea. 20% af lýsiogl4,4% af fitulausu
þurrefni, hinsvegar fengust ekki við
vinnsluna neina. 4,2% af lýsi og 6,9% af
mjöli, en þarsemmjöliðinnihéltein35% af
fitu, komu raunverulega fram við vinnsl-
una 6,6% af lýsi og ekki nema 4,5% af
fitulausu mjöli og lætur þá nærri að kom-
ið liafi fram Vs af því mjöli og lýsi, sem
mér liafði reynst vera í hákarlsholdinu.
Það er eftirtektarsært, að hutfallslega jafn-
mikið tapaðist af bæði mjöli og lýsi, og
bendir það til þess, að þetta tap hafi átt
sér stað í pressunni á þann hátt, að hún
hafi ekki getað náð taki á holdinu, og hafi
það runnið viðstöðulaust út á milli rimla
pressunnar með öllu því lýsi, sem í því var.
Annar möguleiki kom að visu líka til
greina, nefnilega, að í holdinu hafi ekki
verið eins mikil fita og ég hafði áætlað og
að einungis mjöl hafi tapazt i pressunni,
en þetta held ég ekki að sé líklegt og styðst
ég þá við reynslu Ásgeirs Torfasonar, sem
1915 athugaði verkaðan hákarl (skjT- og
glærhákarl) og komst að raun um að þurr-
efni lians innihélt 57,4—59,2% af fitu.
Sé fitumagnið í hákarlsholdinu, sem ég
athugaði umreiknað í hundraðstölu af
þurrefni holdsins, þá reynist liún að vera
58,8%, eða nákvæmlega það sama og
Asgeir Torfason fann í sínum hákarli, og
virðist þetta benda til þess, að yfirleitt
megi reikna með ca. 20% af lýsi í nýju
hákarlsholdi.
Af þessum rökum hefi ég dregið þá á-
lyktun, að vinnslan á Sólliakka hafi mis-
tekizl, ekki vegna þess að hráefnið hafi
ekki reynzt vera eins gott og maður hafði
gert sér vonir um, lieldur sökum þess að
vélar verksm. á Sólbakka gálu ekki unnið
hráefnið, enda ekki til jjess ætlaðar.
Á Patreksfirði var hyggð verksmiðja
vorið 1936, og er hún af allt annari gerð
en verksmiðjan á Sólhakka, einkum eru
pressur hennar ólíkar Sólhakka pressunni
og einmitt þannig gerðar, að maður getur
gert sér vonir um að þær geti unnið há-
karlshold.