Ægir - 01.06.1983, Blaðsíða 30

Ólafur Karvel Pálsson:
Fiskifræðilegur grundvöllur
þorskveiðieftirlits
Inngangur.
Eitt af viðfangsefnum fiskveiðistjórnunar er að
takmarka veiðar á smáfiski. Með þeim hætti er að
því stuðlað að fiskur sé ekki dreginn úr sjó að
marki, fyrr en hann hefur náð lágmarksþunga, og
fiskstofninn í heild gefi þvi sem mest af sér. Jafn-
framt er þetta liður í þeirri viðleitni, að nægilega
stór hluti stofnsins nái að auka kyn sitt og tryggja
endurnýjun stofnsins svo og fiskveiðar komandi
ára.
Ymsum aðgerðum hefur verið beitt hér við land í
þessu skyni, og hafa þær einkum beinst að togveið-
um. Áhrifaríkasta aðgerðin er að líkindum sú
stækkun á möskva togveiðarfæra, sem gerð var á
árunum 1976 og 1977, úr 120 mm í 155 mm
möskva í poka. Allstór svæði hafa verið friðuð
fyrir togveiðum árið um kring, og ennfremur hafa
fjölmörg svæði verið friðuð í eina viku hverju sinni
með svonefndum skyndilokunum, þegar veiðieftir-
litsmenn hafa orðið varir við mikið af smáfiski í
afla fiskiskipa.
Eftirlit með fiskveiðum, framkvæmt af sérstök-
um veiðieftirlitsmönnum um borð í fiskiskipunum,
hófst árið 1976, en skyndilokun var beitt í fyrsta
skipti í nóvember 1976 á Vestfjarðamiðum.
Talsverður styrr hefur staðið um veiðieftirlitið
allt frá upphafi. Þykir sjómönnum oft súrt í broti
að verða að fara af bleyðum þar sem vel fiskast,
enda þótt fiskur sé ekki af stærstu gerð. Tíðar
breytingar á þeim viðmiðunarmörkum, sem lögð
eru til grundvallar þegar úrskurðað er um það,
hvort loka skuli veiðisvæði, hafa auk þess ekki
haft góð áhrif á afstöðu sjómanna til veiðieftirlits-
ins.
Það er álit mitt að samstaða eigi að vera mögu-
leg milli sjómanna og annarra hagsmunaaðila í
sjávarútvegi annars vegar og fiskifræðinga og ann-
arra stjórnenda fiskveiða hins vegar i málum, sein
lúta að stjórnun veiðanna, enda hlýtur farsasl
stjórnun að vera til hagsbóta fyrir alla þessa aðila
og aðra landsmenn auk heldur. Ekki er ólíklegt að
ónóg skoðanaskipti um grundvallaratriði veiðt-
eftirlitsins hafi valdið hér meiri ágreiningi en efm
standa til. Með það í huga mun ég leitast við að
skýra þann fiskifræðilega grundvöll sem þorsk-
eftirlit og skyndilokanir byggjast á, í þeirri von að
aukin skoðanaskipti muni auka skilning manna a
nauðsyn umræddra friðunaraðgerða eða leiða >
ljós tilgangsleysi þeirra að öðrum kosti.
Viðmiðunarmörk þorskeftirlits.
Störf veiðieftirlitsmanna eru einkum í því fólgin
að mæla lengd þess fisks, sem á dekk kemur i fiski-
skipum. í lögum er kveðið á um, að Hafrann-
sóknastofnunin geti bannað veiðar á tilteknum
svæðum þegar „veiðieftirlitsmenn verða varir við
verulegt magn af smáfiski eða smáhumar í afla“'
Það hefur síðan komið í hlut fiskifræðinga að skil-
greina nánar orðalagið „verulegt magn af sma-
fiski“. Svonefnd viðmiðunarmörk lýsa þeim regl'
um, sem þróaðar hafa verið í þessu skyni.
Viðmiðunarmörk segja til um það, hversu hátt
hlutfall fiska í afla megi vera undir tiltekinni lengd.
og er þá miðað við fjöld fiska en ekki þyngd, enda
óhægt um vik að vikta fisk á hafi úti. Viðmiðunar-
mörkin eru þannig sett saman af hlutfallsmörkum
og lengdarmörkum. Viðmiðunarmörkin 30%
undir 60 cm tákna t.a.m. að hlutfall fiska undir 60
cm að lengd megi ekki vera hærra en 30%. Fari
hlutfallið yfir þau mörk kemur til álita að skyndi-
loka viðkomandi svæði í eina viku.
a) Hlutfallsmörkin.
Eftirliti með þorskveiðum er einkum ætlað að
310 — ÆGIR