Ægir - 01.02.1984, Blaðsíða 12

hverri af aftari kojunum, en þær voru nokkru breiðari
en fremri kojurnar, sem leiddi af bátslaginu og af
sömu ástæðu voru efri kojurnar að framan eilítið
rýmri en neðri kojurnar og það var hægt að troða full-
orðnum manni og þá unglingi með eða grönnum
manni í þær efri kojur. Ef tveir voru saman í koju
urðu báðir að liggja á hliðinni. Þeir voru kvikir og lif-
andi þessir bátar og létu illa, ef órólegt var í sjóinn og
því var kojuopið haft lítið, svo að menn yltu ekki
framúr kojunum. Það var oft loftlítið hjá þeim sem lá
fyrir ofan í kojunni, því að sá fremri lokaði nær því
gatinu; væri það þrekinn maður, þá var ekki auð-
hlaupið að því að klofast yfir hann og pota sér útúr
kojuopinu, ef þeim sem ofar lá gerðist ómótt. Það
hitnaði hins vegar öllu meira á þeim sem lá við stokk-
inn eða opið, þegar kokkurinn var að elda og vélin
rauðkynnt, einkum gat orðið heitt á mönnum í aftari
kojunum sem voru næst vélinni. Það var nú helst á
sumrin, þegar tvímennt var í kojurnar og legið í vari
eða beðið eftir löndun, hlýtt í veðri og kokkurinn að
elda, að mörgum líkaði illa vistin í koju sinni og ekki
ótítt, að þá kæmi maður bölvandi framúr og kenndi
kokknum um vanlíðan sína og spyrði þeirrar almennu
spurningar:
- Ætlar nú kokkhelvítið að láta verða af því að
drepa okkur.
Þá var oft lyktin slæm í lúkurunum af úldnu kjöl-
vatni og blautum sjóklæðum og plöggum, einkum
sokkum, sem menn reyndu að þurrka við eldavélina.
Oft tóku lúkararnir að leka ef keyrt var á móti og
bátarnir tóku mikið framan yfir sig eða ágjöf stíf.
Rottugangur var mikill víða í kaupstöðum í einn
tíma og rotturnar sóttu í bátana. Það var einnig svo á
togurunum á þessum árum, að á þeim skipum voru
rottur hin versta plága og margar sögur til af þeirri
plágu. Það var samt mjög misjafnt hversu rottur
lögðust á skip. Þær voru plága í einu skipinu en sáust
vart í öðru. Erfitt var að losna við þennan ófögnuð á
þessum tíma, nema með því að svæla skipin með
ærnum kostnaði.
Á einum útilegubátanna á ísafirði hafði skipstjór-
inn þá sögu að segja að það var einhverju sinni, að
hann kom rakur af víni um borð í skip sitt og skreið í
koju sína í káetunni. Hann rumskaði um nóttina við
mikinn fyrirgang ofan á brjósti sínu. Þar voru þá
komnar þrjár rottur og höfðu runnið á vínþefinn
framúr skippernum en rottur eru vínhneigðar.
Vökur voru oft miklar á útilegubátunum á
lóðaveiðunum.
- Hvað er sá maður að gera til sjós, sem ekki getur
vakað vikuna, spurði Þorsteinn Eyfirðingur.
Það var algengt á vertíðum, einkum við Jökul og í
Faxabugt og Miðnessjó, að menn fengu í bátana í
þremur lögnum, einni á sólarhring, og náðu þá verkin
nær því saman. Menn fengu kannski eins og klukku-
tíma snap hvern sólarhringinn á baujuvaktinni, en
það var jafnan legið stutt yfir í aflahrotum. Þá voru
menn jafnan í tilgerð á leið til lands úr síðustu lögn og
þeir lönduðu sjálfir og þessi törn gat náð einum
fjórum sólarhringum með þriggja til fjögra tíma
svefni alls.
Engin sjóvinna, sem íslenskir sjómenn þekkja til,
hefur verið kaldsamari en vinna við lóðirnar á útilegu-
bátunum.
Lóðirnar voru stokkaðar upp frammi á bóg jafn-
óðum og dregið var og væru 11 menn á voru 5 í upp'
stokkun og tók hver sína lóð frá spilinu.
Það var nær ógerningur að vinna verkið með ullar-
vettlingum, um aðra vettlinga var ekki að ræða og
menn urðu að hraða sér við verkið til að hafa undan,
uppstokkuninni átti að vera lokið um leið og búið var
að draga. Menn stokkuðu því upp berhentir hversu
kalt sem var í veðri.
Það má þó segja, að uppstokkunin væri hlýleg hjá
beitningunni. í uppstokkuninni voru lóðirnar blaut-
ar, náðu aðeins í mestu frostum að krepja í höndum
manns við uppstokkunina, en við beitninguna voru
þær orðnar gaddfreðnar og svo var beitt freðbeitu og
ekki stórt skorið í þennan tíma, svo að mönnum hætti
við, einkum þegar fingurnir voru orðnir koldofnir, að
stinga sig í vísifingur eða löngutöng, en á þeim fingr-
urn lá beitan, þegar önglinum var beitt í hana. Það var
kapp í mönnum við beitninguna, það gat orðið erfitt
um gott skipsrúm fyrir þann, sem var ekki sæmilega
fljótur að beita, og í flýtinum vildi oft miskrækjast í
beituna og öngullinn lenti þá ekki milli fingranna
heldur í öðrum hvorum þeirra.
Þessir tveir beitningafingur urðu fljótt alsettir
kaunum, sem hörðnuðu í bólgu þrymla. Sá sem var
í niðurstöðunum hafði á sér nægan hita; það var
þrælavinna að hala þær inn á höndum í miklum
straumi.
Um tilgerðina en svo var fiskaðgerðin kölluð vestra
í þennan tíma, er ekkert sérstakt að segja, nema hún
var óhægari á þessum kviku bátum en í landi og svo
var auðvitað um öll vinnubrögð að veltingurinn tafð*
60-ÆGIR