Ægir - 01.07.1984, Side 14

Framkvæmd bergmálgsmælinga og
kvörðun tækja
Norðmennirnir Odd Nakken og Are Dommasnes
hafa ritað lýsingar á bergmálsaðferðinni eins og henni
er beitt við loðnu í Barentshafi. Á íslenska svæðinu er
farið að eitthvað á þessa leið: Fisklóðningar eru
skráðar í sífellu á leið skipsins, styrkur þeirra mældur
í hverri sendingu og fundinn meðalstyrkur á sjómílu
fyrir hverjar 5 sjóm. sigldar. Til þess er notaður sér-
hannaður 38 kílóriða Simrad dýptarmælir og svokall-
aður tegrunarmælir, ásamt tölvu sem við hann er
tengd. Með flotvörpu eru tekin sýni eftir þörfum til
aldurs-, lengdar- og þyngdarmælinga og þess gætt að
toga jafnan strax og útlit lóðninga gefur til kynna
breytingar í aldurs-, stærðar- eða tegundasamsetn-
ingu.
Við lokaútreikninga á fiskmagni er útbreiðslusvæð-
inu deilt í hæfileg undirsvæði eftir aflasamsetningu.
Mældum styrk lóðninga er síðan breytt í fiskmergð og
við það notuð grunnjafnan:
N = C-M-A
þar sem N táknar heildarfjölda á undirsvæði A, C er
fasti sem er háður lengd loðnunnar auk eiginleika
þeirrar tækjasamstæðu sent notuð er, M er meðal-
styrkur lóðninga á tilteknu undirsvæði og A er flat-
armál þess svæðis mælt í fersjómílum.
Samlagning á fjölda fiska sem þannig reiknast á
hverju undirsvæði gefur síðan heildarstofnstærðina.
Með hliðsjón af sýnatöku er svo hægt að deila fjöld-
anum á árganga og breyta í þyngd ef vill.
Fastinn C (C-gildið) er háður endurvarpsstuðli
þeirrar fisktegundar sem mæla skal auk eiginleikum
tækj akostsins eins og að ofan greinir. Áður en hér var
hafist handa höfðu þessir þættir verið mældir í Noregi
með tækjasamstæðu norska skipsins G.O. Sars að
viðmiðun og notaðir við mælingar á stærð loðnu-
stofnsins í Barentshafi. G.O. Sars C-gildið var hægt
að nota við rannsóknir á íslenska loðnustofninum
eftir kvarðanir á eipstökum tækjasamstæðum og
samanburð á skipum sem hér segir:
1) Tækjakvörðun með koparkúlu með þekktu
endurvarpi. Með slíkri kvörðun er fylgst með
breytingum á C-gildi hvers skips auk þess sem hún
gefur samanburð milli skipa sem að vísu er óháður
stefnuvirkni botnstykkja dýptarmælanna.
2) Millikvörðun skipa sem gerð er með því að lóða á
dreif, sem venjulega samanstendur af loðnu-
seiðum og dýrasvifi í a.m.k. 25-35 sjóm. Sigla þá
skipin yfir sömu dreifina og aflestur fer oftast fram
/-> Q'
13. mynd. Samanburðarkvörðun rannsóknaskipanna o-
Sars og Bjarna Sœmundssonar sem gerð var með mœling,l'’>
á dreif af loðnuseiðum og dýrasvifi 21. október 1982.
línulega sambandi milli skipanna má lýsa með jöfnunni DbS
= -1.23 + 1.21 DCm. Fylgnistuðullinn, r = + 0.99.
eftir hverja siglda mílu. Á þennan hátt er stefr>u
virkni botnstykkj anna einnig tekin með í reikniu§
inn. Eiginleikar tækjakosts norsku og íslensku
skipanna hafa alltaf reynst nær ótrúlega svipaðu
og breytingar verið litlar milli ára. Fylgnistuðn
(r) slíkra millikvarðana hefur jafnan legið á bilinU
0.96-0.99.
Bergmálsmælingar á stærð hrygningar
stofns áranna 1979-1984
Frá og með 1978 hafa íslendingar og Norðmenn 1
sameiningu mælt stærð hrygningarstofnsins í °^t0
ber. Hafrannsóknastofnunin gerði út aukaleiðang
í nóvember 1981, en bergmálsmælingar mistókust
október það ár vegna hafíss. Árlega hefur Hafrann,
sóknastofnunin auk þess gert bergmálsmælingar
hrygningarstofninum í janúar/febrúar til sarm"'
burðar við haustmælingarnar.
Enda þótt vitað sé að sá hluti stofnsins, sem lel .
ætis á Jan Mayen-Grænlandssvæðinu, er oft e
kominn til baka á vetursetustöðvarnar fyrr en í n°'
ember og torfumyndun við yfirborð á sér stund
342-ÆGIR