Ægir - 01.01.1987, Blaðsíða 16

4. teikning. Sprungustefnur í Kolbeinsey. Adalsprungustefnan er N 25°A, en þver-
sprungur hornrétt þar á koma einnig fyrir.
Lýsing franska skipherrans skv.
dagbók l'Artemise leiðangursins
1860 er stutt að því er viðkemur
stærð eyjarinnar: „Þetta kletta-
sker er ekki nema 10 m þar sem
það er hæst, annars 1-1Vi m á
þeim 600 m sem er lengdin." Vart
getur skipstjóri hafa séðofsjónum
yfir stærð eyjarinnar því að hann
var heppinn með veður og hitti á
eina sólskinsdaginn á sjö vikna
siglingu.
E.t.v. hefur eitthvað verið
skráð fyllra í franskar leiðsögu-
bækur fyrir siglingar um norður-
höf, því að ensk leiðsögubók frá
1896 sem byggir á athugunum
þessa leiðangurs er ekki sam-
hljóða: „Eyjaklasinn er um 600 m
að stærð. Þegar nær er komið
sjást þrír toppar, sá hæsti er 30 fet
á hæð, hinir 10 og 5 fet yfir haf-
flötinn. Allt er þetta einn skerja-
klasi og boðar á milli svo hvergi
er öruggt að sigla þar í gegn."
í öllum síðari útgáfum dönsku
leiðsögubókarinnar 1903-1927
er eyjan sögð 300 m löng og 30-
60 m á breidd. Stærðin á óefað
við Kolbeinsey sjálfa, því að sker
og boðar sem ná 600-700 m
VNV frá henni eru líka nefndir.
Eftir þessu virðast hafa verið
gerðar mælingar á Kolbeinsey
kringum aldamótin 1900. Varð-
skipið Ægir fór sumarið 1933 út
að Kolbeinsey til mælinga og var
þá farið upp í eyna. Eftir þá ferð
var stærð eyjarinnar gefin upp
70 m x 30-60 m, hæðin 8 m og
450 m í„boðann". Kort vargertaf
eynni en ekki birt í leiðsögubók-
um. Það er geymt í skjölum Sjó-
mælinga íslands.
Merkilegur leiðangur var far-
inn út í Kolbeinsey ári áður en
mælingarnar voru gerðar frá Ægi.
Förin var gerð frá Húsavík 5.-8.
júní 1932. Tilgangurinn var að
taka egg og fugl ef til næðist.
Margar Ijósmyndir voru teknar af
eynni og hún mæld og athuguð
nákvæmlega. Frá þessari ferð
greinir í Eimreiðinni 1933 og
1934. Á myndunum má kenna
höfðana tvo og er sá vestari að-
eins lítið lægri en sá eystri. Stærð
eyjarinnar mældist 52,5 m x 46 m
og hæðin 8,5 m. Ekki komu Kol-
beinseyjarfarar færandi hendi úr
þessari ferð, urðu ekki einu sinni
fiskvarir.
Hér eftir fór landgöngum og
mælingum að fjölga. í vorleið-
angri Hafrannsóknastofnunar
1958 var farið í land. Eyjan var
ekki mæld íþaðsinn, en taliðvar,
að hún stæði ekki þau mál sem
upp eru gefin í Leiðsögubókinni
1950. Ljósmyndir voru teknar af
eynni í þessari ferð (Fálkinn
1960, 25. tbl.). Sama sumar var
eyjan Ijósmynduð úr lofti. Næst
var eyjan skoðuð og mæld,
teknar Ijósmyndir og bergsýni þ.
3. júlí 1962 frá varðskipinu Al-
bert. Eyjan var þá talin 52 m N-S
og 35,5 m A-V og hæðin 7,5 m.
Sýni komust í hendur jarðfræð-
inga, og grein var skrifuð um
bergfræði hennar (Haraldur Sig-
urðsson og C.M. Brown 1970).
Eyjan var mæld aftur frá varð-
skipum þ. 14. júlí 1971 og 25.
maí 1978 og enn á ný þann 30.
júní1986.
Kolbeinsey hefur lengi borið
tvönöfn. íslenska heitið erfrá 13.
öld eða enn eldra og gæti bent til
að hún hafi verið dökk og
sæbrött, þegar það var gefið.
Eyjarnafnið ber hún vart með
réttu lengur og jafnvel þegar á
dögum Arngrfms lærða var það
rangnefni. Hitt nafnið Meven-
klint var gefið af hollenskum sjó-
mönnum sem stunduðu veiðar í
norðurhöfum á 17. og 18. öld.
Nafnið bendir til að þá hafi fugla-
byggð sett svip á eyna og er það í
samræmi við lýsingar af henni
fram um 1900. Nafnendingarnar
-ey og -klint kunna að benda til
að Kolbeinsey hafi minnkað til
muna milli þess sem nöfnin urðu
til.
Myndun Kolbeinseyjar
Kolbeinsey er á virku eld-
stöðva- og sprungubelti syðst á
Kolbeinseyjarhrygg. Eldgos hafa
8 - ÆGIR