Ægir - 01.01.1987, Blaðsíða 19

eyna að utan og skríður líklega
yfir hana, þegar mikil ferð er á
honum. Hliðarþrýstingur af
ísþökum á þverbratta stalla í
eynni gæti flýtt fyrir að bergflekar
og -blokkir losnuðu.
Allgóðar upplýsingar eru um
hafís við Kolbeinsey frá 1940
(Skýrslur frá Veðurstofu íslands).
A hafísárunum 1964-1972 var
hafís við eyna allt upp í 5 mánuði
a ári. A þeim tíma hefur lágur
klettastapi horfið af eynni norð-
vestast og hún hefur lækkað
nokkuð að vestanverðu. Stöpull
undir siglingamerki sem sett var
sunnantil á austurhöfðann og
boltað niður í berg eyjarinnar
1964 hefur staðist, en glufa er
komin milli steypusökkulsins og
bergsins. Sé litið lengra aftur í
fortíðina er vert að hafa í huga
begar elstu tölur um stærð eyjar-
'nnar eru skoðaðar (sjá töflu) að
næstum samfelld kulda- og haf-
isaár voru hér við land frá því
uppúr miðri 17. öld fram yfir
f 920. Sé hafísinn mikilvirkari en
brimið, sem raunar er alls ekki
v'st, gæti hann hafa valdið hröðu
niðurbroti eyjarinnar á undan-
Sengnum öldum.
Brimið vinnur öðruvísi en haf-
'smn og þess gætir ekki á þeim
tímum sem eyjan er kringd af ís.
begar öldur skella á berginu
brýstist sjór inn í sprungur og
glufur og þjappar lofti á undan
ser- I útsogi rennur sjórinn til
baka og loft dregst inn í sprungur.
hessi stanslausa áraun brýtur
uiður þunna skilveggi í blöðru-
rákum, og fleygar sprungur í
sundur, þannig að hver veila
verður skörp. Á þennan hátt
^osnar smám saman um bergflísar
°g jafnvel heilar blokkir, sem
afmarkast af sprungum, og á
endanum hverfa þær í djúpið.
Lfklega eru lárétt skil milli hraun-
belta á fárra metra dýpi undir
eynni. Þau myndu skapa veik-
Tafla 1. Stærð Kolbeinseyjar
Ár Lengd N-S (m) Breidd A-V (m) Hæð (m)
1986 32* 42 fjara
1985 39 39 5 (flóð)
1978 43 38 5,4
1971 41 39 6-8
1962 52 36 7,5
1958 50-60 46 7 (fjara)
1933 70 30-60 8
1932 52,5 46 8,5
1903 300 30-60 10-11
1860 500-600 (allur eyjaklasinn) 10
1616 700 100
’ Líklega mælt eftir vesturhöfðanum
leika sem veldur því að smám
saman grefst undan eynni og
blokkir í sjávarmáli losna frá og
hverfa eins og sjá má af saman-
burði á myndum t.d. frá 1962 og
1985.
Með tilliti til niðurbrotsogeyð-
ingarhraða má skipta eynni í
þrennt, austur- og vesturhöfðann
og sprungukerfið sem er á milli.
Af loftmyndum sem teknar voru
1958 og 1985 má glöggt sjá
breytingar sem orðið hafa á
þessum 27 árum. Blokkir hafa
losnað úr austurhöfðanum.
Sprungan í miðri eynni hefur
lengst og bergflísar plokkast úr
henni. Mestu breytingarnar eru á
vesturhöfðanum. Norðvestast
hefur allstór þríhyrningslaga
tangi, rúmlega 1,5 m á hæðog 12
m á lengd þurrkast út með öllu
ásamt stórri flös rétt norðaustan-
við. Væn sneið hefur einnig
brotnað úr vesturhöfðanum alveg
syðst. Nokkuð hefur rofist ofan af
vesturhöfðanum og nemur það
mest um 1—1,5 m þar sem hann
var hæstur miðsvæðis. Það sem
mestu veldur um, hversu hratt
vesturhöfðinn hefur rofist eru til-
tölulega auðgræfir láréttir eða
lítið hallandi skilfletir og blöðru-
rákir sem ná langt inn í bergið og
valda því að það flettist upp í
lögum.
Tafla 1 sýnir allar tölur sem
fundist hafa um stærð Kolbeins-
eyjar á ýmsum tímum. Breidd
eyjarinnar mun í öllum tilfellum
hafa verið mæld frá vestri til aust-
urs (eða VNV-ASA). Lengd eyjar-
innar hefur líklega verið mæld
ýmist eftir vesturhöfðanum eða
frá norðurenda hans yfir á suður-
endann á austurhöfðanum. Tvö
gildi, sem upperu gefin um lengd
eyjarinnar 1958 eru ákvörðuð
þannig eftir loftmynd. Tölur frá
1903 og yngri eru settar upp í
línurit (5. teikning) sem sýnir eyð-
ingarhraðann. Þráttfyrirsmáósam-
ræmi og líklega ónákvæmni í
mælingum gefa þær nokkuð
sennilega mynd af hraða rofsins,
og má ætla út frá línuritunum að
eyjan verði að mestu horfin um
miðja næstu öld ef náttúran fær
að fara sínu fram. Þess ber þó að
gæta, að rofið hefur á þessu tíma-
bili aðallega unnið á þeim hluta
eyjarinnar sem er úr gropna
afbrigðinu þ.e. vesturhöfðanum
og hæsta hluta austurhöfðans.
Lokaorb
Helstu veikleikar í eynni eru
láréttir skilfletir og lóðréttar
ÆGIR- 11