Ægir - 01.01.1987, Page 17

°rðið á þessum slóðum á sögu-
^egum tíma (Sigurður Þórarinsson
1965). Árið 1372 skaut upp eyju,
en staðurinn er óviss. Jarðhiti
fannst 1974 3,6 sjóm. 191° réttvís-
andi á hryggnum SSV frá Kol-
oeinsey. Sjávardýpi er þar 90 m
Brynnst, en yfir 200 m dýpi í
^dng. Hitasvæðið er nokkur
nundruð m í þvermál Gón Ólafs-
s°n, munnlegar upplýsingar).
Kolbeinsey stendur á sökkli,
sem er nálægt 4 km í þvermál
(1- teikning). 500 m norðvestur af
eynni er boði og umlykur 10 m
dýptarlína boðann og eyna.
Sökkullinn undir Kolbeinsey er
Um 300 m hár að austan og
vestan, en um 150 m að norðan
og sunnan. Hann er svipaður að
'ögun og sum móbergsfjöllin í
gosbeltum íslands og efnismagn
svipað og í þeim (2. teikning). Hér
eráttviðs.k. stapa, sem myndast
gýs upp úr sjó eða jökli. Efsti
oiuti stapanna er hallalítill
hraunskjöldur myndaður á þurru,
en neðri hlutinn er úr bólstrabergi
°g móbergi með skriðuhalla, sem
^nyndast af hraunrennsli út í sjó
eða vatn. Lögun og stærð sökkuls-
'ns undir eynni og hraungrýtið í
henni og boðum umhverfis gæti
oent til að hvort tveggja sé
jyjyndað í einu gosi, sem náði að
hlaðast upp úr sjó.
Ekki verður ráðið af dýptar-
ortum hve djúpt er á skilin milli
raunsins í Kolbeinsey með
oálægum boðum og grunnbrot-
Urn og bólstrabergs- og móbergs-
^nyndunarinnar undir. Skilin þar
3 rnilli myndu marka sjávarborð
a beim tíma sem Kolbeinseyjar-
sfapinn varð til. Þessi skil eru
^eikleiki gagnvart sjávarrofi ef
Þau liggja rétt neðan sjávarborðs,
Pai sem brimið mæðir mest á. Ef
Kolbeinseyjarstapinn er frá ísöld
P-e. eldri en 10.000 ára gæti
ækkun sjávarborðs í ísaldarlok
afa valdið því að þessi skil lægju
6. mynd. Nærmynd af Kolbeinsey úr lofti. Ágúst 1985.
mun neðar. Einnig gæti sig hafs-
botnsins hafa valdið því að þessi
skil eru nú neðansjávar.
Bergib í Kolbeinsey
Bergið í Kolbeinsey er basalt-
hraun svo til alveg ferskt og grá-
leitt, en nokkuð oxað, þar sem
mest er af blöðrum og slær þá á
það brúnum blæ. Blöðrurákir og
straumlögun sýna innra rennsl-
ismynstrið í hraunlaginu, og má
gefa það til kynna á korti með
hallastefnu. Eyjan virðist vera
miðhluti og efri hluti af einu
hraunlagi. Á jarðfræðikorti af
eynni (3. teikning) er berginu skipt
í tvo meginflokka eftir groppu og
láréttri kleyfni. í skiptingunni felst
mat á styrkleika bergsins gagnvart
þeim eyðingaröflum, sem vinna
að niðurrifi eyjarinnar.
1. Heillegasta bergið er í neðri
hluta eyjarinnarog nærvegna
suðvestur hallans í rennslis-
mynstrinu hátt upp í hana að
norðaustanverðu. Þetta berg
er í meðallagi blöðrótt, en
blöðrurnar fremur smáar.
Straumlögun eráberandi eink-
um ofantil. Þar klofnar bergið
nokkuð eftir straumlöguninni
en neðst miklu síður og er þar
stórstöl lótt.
2. Ótraust berg er í efsta hluta
eyjarinnar og nær frá toppi
hennar á austurhlutanum
niður í sjó að vestanverðu.
Þarna er bergið mjög blöðrótt
og blöðrurnar fremur stórar.
Straumlögun er ekki áberandi
en misjafnlega blöðrótt lög
skiptast á, svo að bergið fær
rákótta áferð. Allra efst á vest-
urparti eyjarinnar er bergið
næstum frauðkennt í blöðru-
beltunum.
Sprungur
Sprungur í bergi eru veikleiki
sem roföflin ná auðveldlega að
vinna á og losa um. í hraunum er
jafnan mikið um sprungurog Kol-
beinsey er þar ekki undantekn-
ing. Láréttar kleyfnisprungur og
lóðréttar stuðlasprungur verða til
við rennsli og storknun hraun-
laga.
Láréttu sprungurnar fylgja
straumlöguninni og eru veikleiki
íefri hluta eyjarinnar. Þareru þær
ÆGIR - 9