Ægir - 01.01.1987, Qupperneq 22

Dr. Jakob Magnússon:
KARFI
og nýting djúpfiska
Erindi þetta var flutt á Fiski-
þingi 18/11 '86 og birtist hér
aðeins stytt.
í þessu spjalli er ætlunin að
drepa á nokkrar fisktegundir, sem
sumar hverjar eru ekki á hvers
manns vörum daglega. En auð-
vitað verður karfinn ofarlega á
blaði hjá mér. Efst í huga mér
þessa stundina eru auk karfans
tegundir eins og blálanga, gull-
lax, langhalarog háffiskar. Sumar
þessara tegunda a.m.k. eru
ágætir matfiskar.
Á fjórðungsþingum Fiskifélags-
ins skilst mér, að gerð hafi verið
grein fyrir ástandi helstu fiski-
stofnanna ídag, tiIlögurokkar um
hámarksafla á næsta ári kynntar
og þá væntanlega skýrt frá karf-
anum einnig. Þótt ég ætli mér að
fara út í nokkuð aðra sálma hér,
get ég ekki látið hjá líða að undir-
strika viss atriði í sambandi við
ástand karfastofnanna síðar í
þessu erindi. En áður en ég geri
það ætla ég að drepa á nokkur líf-
fræðileg atriði sem ég er ekki viss
um að öllum séu fyllilega kunn.
Karfategundir
Hér við land eru a.m.k. 3 teg-
undir af karfa ef ekki 4. Þær eru
litli karfi, karfi og djúpkarfi og svo
er úthafskarfinn e.t.v. ein teg-
undintil, og bendirmargttil þess.
Afli á íslandsmiðum byggist
fyrst og fremst á karfa eða
Sebastes marinus. En djúpkarfi,
Sebastes mentella, ereinnig þýð-
ingarmikill fyrir veiðarnar. Hlut-
deild djúpkarfa í karfaveiðum
okkar hefur verið um 25%. Hér
áður fyrr var hlutdeild djúpkarfa
mjög lítil í veiðum íslendinga.
Eftir að Þjóðverjar fóru af mið-
unum og okkar skip fóru að sækja
meir á þær slóðir, sem Þjóðverjar
höfðu haldið sig mikið á, fór hlut-
deild djúpkarfans vaxandi. Hún
hefur þó verið nokkuð breytileg
frá ári til ársog numið þetta 20-30
hundraðshlutum af afla. Eins og
nafnið bendirtil, veiðist djúpkarf-
inn að jafnaði dýpra en venjulegi
karfinn, án þess að skilin séu
skörp og oft veiðast báðar teg-
undirnar saman. Djúpkarfi fæst
hér við land allt frá Færeyjahrygg
til Víkuráls og einnig við A-
Grænland, en að jafnaði ekki við
N-land, þótt karfi gangi annars oft
norður fyrir land. Það dýpi sem
djúpkarfi fæst á getur verið breyti-
legt eftir svæðum.
Litli karfi Sebastes viviparus er
algengur hér við land, einkum S-
og SV-lands. Þettaereinnigfjölda-
fiskur sem vert er að gefa gaum.
Hann er smávaxinn, eins og
nafnið bendir til og ekki nýttur
hér, enda algengust stærð aðeins
18-22 cm, en vinnsluhæfur karfi
er hér 500 gr. sem svarartil 32-33
cm. Þegar ég byrjaði að skoða
karfann hér á sjötta áratugnum
var ekki eins mikið um litla karfa
og nú virðist vera. í seinni tíð lítur
út fyrir, að litli karfi hafi að meira
eða minna leyti yfirtekið ýmsa
staði eftir að búið var að þurr-
veiða þá af karfa. Mér finnst því
vissulega vera tímabært að gera
tilraunaveiðar á litla karfa —
a.m.k. til að gera vinnslutilraunir
með hann.
Erfitt er að greina úthafskarfa
frá djúpkarfa ef notaðar eru
venjulegar viðmiðanir í líkams-
byggingu, enda sumir sem telja
hann afbrigði djúpkarfa. Hins
vegar er greinilegur munur á
ýmsum sviðum líffræðilega. Ut í
þá sálma skal ekki farið nánar.
Þessi karfastofn heldurtil í úthaf-
inu, nánar tiltekið á Grænlands-
hafi og eitthvað suður eftir. Hann
þéttirsig um gottímann vestan við
Reykjaneshrygg, og þar er það,
sem Sovétmenn einkum veiða
hann á vorin. Stundum slæðist
hann hér upp í kantana SV- og V-
lands og verður hans þá stundum
vart í afla togara. Það fer tæpast
fram hjá mönnum þegar hann
14-ÆGIR