Ægir - 01.06.1989, Side 18

302
ÆGIR
6/8?
anna er ekki eins endurnýjanlegur
og súrefnisforði innhafanna. Meng-
un úthafanna gæti haft veruleg
áhrif á loftslagsbreytingar m.a.
magnað og flýtt fyrir hinum svo-
nefndu gróðurhúsaáhrifum. Allt of
lítið er vitað um langtímaáhrif
aukinna mengunarefna í sjó á líf-
kerfi hafsins, bæði hvað varðar
þau efni sem finnast í náttúrunni
s.s. þungmálma og þó ekki síður
ýmis gerviefni eins og lífræn klór-
sambönd, sem tæknivætt samfé-
lag nútímans hefur getið af sér.
Margir óttast að þessi efni eins og
PCB, DDT og DIOXIN muni á
næstu áratugum valda umtals-
verðum skaða á lífkerfi innhaf-
anna og þau áhrif sem við höfum
þegar orðið vitni að, séu aðeins
toppurinn af ísjakanum. Þrátt fyrir
að útlit sé fyrir stórauknar rann-
sóknir á áhrifum mengunar á lífríki
hafsins er margt sem bendir til
pess að við getum ekki beðið með
aðgerðir þar til niðurstöður úr
þeim rannsóknum liggja fyrir.
Mikilvægt er því að öll ríki heims-
ins hefji markvissar aðgerðir til
þess að draga úr losun úrgangs-
efna í sjó t.d. í þeirri forgangsröð
sem þegar er ákveðin af Norður-
löndunum, en jafnframt þarf að
leggja aukið fjármagn í að þróa
nýja tækni í iðnaði og draga
þannig úr óæskilegum úrgangi,
um leið og aukin áhersla verður
lögð á endurvinnslu og endurnýt-
ingu hvers konar. Þarna þarf
atvinnulífið að sýna meira frum-
kvæði en hingað til, þó nauðsyn-
legt kunni að vera að stjórnvöld
hafi einhver áhrif á þróunina. Það
var athyglisvert á ráðstefnu sem
Landsnefnd alþjóðaverslunarráðs-
ins hélt í síðasta mánuði um
atvinnulífið og umhverfisvernd að
heyra raddir úr atvinnulífinu sem
töldu að þeim bæri beinlínis að
taka frumkvæðið í þessum efnum.
Það væri vissulega æskilegt að
þáttur stjórnvalda í mengunar-
vörnum væri fyrst og fremst sá að
skapa atvinnulífinu eðlileg
almenn skilyrði til þess að fram-
kvæma virka umhverfisverndar-
stefnu í stað þess að setja kröfur
vegna þess að atvinnureksturinn
hefur ekki sinnt umhverfisvernd.
Nauðsynlegt er að mengunaráhrif
allra efna og efnasambanda verði
könnuð áður en framleiðsla, sala
eða notkun hefst, og að tekin verði
upp í því sambandi öfug sönnunar-
byrði, þ.e. að framleiðendur eða
notendur slíkra efna geti sýnt fram
á að tiltekin not á efninu valdi ekki
mengun sjávar. í þessu sambandi
má nefna að á aðalfundi Parísar-
samningsins árið 1987 var tillaga
íslands um öfuga sönnunarbyrði
vegna nýrra og stækkaðra endur-
vinnslustöðva fyrir brennsluefni
kjarnaofna samþykkt. Hliðstæð
viðhorf ættu að gilda um önnur
efni sem umhverfinu stafar hætta
frá.
Þessar aðgerðir til varnar gegn
frekari mengun hafsins, hvort sem
er gagnvart iðnaði, landbúnaði
eða jafnvel almennu húshaldi og
neyslu, munu hins vegar kosta fé,
og breytingu á háttum, sem þýða
munu auknar byrðar bæði fyrir
einstaklinga og fyrirtæki eða hafa í
för með sér tímabundna afturför
efnislegra lífsgæða.
Ljóst er því að slíkar aðgerðir
munu þurfa að njóta alþjóðlegrar
samstöðu m.a. vegna samkeppn-
isáhrifa í iðnaði og lífskjara, en
það er að mínum dómi of mikið í
húfi til þess að saga mengunar-
varna hafsins endurtaki sig, og
beðið verði með aðgerðir þar 11
það er raunar orðið of seint.
Það má augljóst vera að það er
sama á hvern hátt á það er litið, a
það er hagur íslendinga að sam
komulag náist á alþjóðavettvang'
um slíkar aðgerðir og að þvl
verður unnið áfram. Einmg
'þurfum við á öðrum vettvangi a
hafa áhrif á það sem við vituni
reyndar allt of lítið um að mínun1
dómi og fellur utan allra alþjóða
samninga, en það er hervæðmg
höfunum og þær hættur sem Þv|
kunna að fylgja fyrir umhver i
hafsins. .i
Mér finnst ýmislegt benda _
þess að notkun kjarnorku mun
aukast í næstu framtíð og bendi a
hugmyndir sem nýlega na ‘
komið fram um að kjarnor a
verði notuð til þess að draga u^
svonefndum gróðurhúsaáhriuU
með því að hún komi í stað ko ‘
og olíu við raforkuframleiðsu^
Verði sú raunin mun v'ssU.e^j
aukast hættan á geislavir ^
mengun í hafinu, bæði vegna au
inna flutninga á brennslue^
kjarnaofna og geislavirks úrgan8
lofti og í sjó, svo og vegna au^
innar endurvinnslu brennslue n^
Tæknilegar lausnir til þesS
koma í veg fyrir alla losun ur^nur.
í sjó frá daglegum rekstri en
vinnslustöðva eru fyrir hendu ^
auðvitað verði aldrei hæg* ^
fyrirbyggja slys, en kostnaður
þessar aðferðir má ekki ver
þess að teknar verði óþarfa áhæ ^
vegna mengunar hafsins. ^
verður ekki í raun hreinsa ^
mengun á annan hátt en a
hættum að setja í það allan óæ
legan úrgang.
Höfundur er Siglingamálastjóri-