Ægir - 01.10.1991, Síða 31

10/91
ÆGIR
531
ahrif hér a |anc)j Hvað sjávarút-
Ve8inn varðar þá eru breyting-
arnar jafnvel enn víðtækari en
kv®ði samningsins um tolla-
^hkanir gefa til kynna.
hJndanfarin ár hefur sjávarút-
Ve8urinn gengið í gegnum breyt-
|n8askeið sem tekur til greinar-
!nnar í heild sinni. Eftir útfærslu
andhelginnar í 200 mílur réðu
s endingar einir yfir stórum hluta
nVtanlegra fiskimiða. Útfærslunni
/'gdi í senn nýtingarréttur og
.Vrgð. íslenskir sjómenn eru
nanast einir um miðin innan land-
^ginnar og fyrir allnokkru var
rð'ð Ijóst að fiskurinn í sjónum er
^niörkuð auðlind. Hana verður
a nÝta á sem hagkvæmastan hátt
n8forðast rányrkju. Útfærsla land-
e|ginnar hafði í för með sér ófyrir-
°ar afleiðingar. Tekjuaukinn
Ve8na brotthvarfs erlendra veiði-
'Pa hleypti lífi í greinina. Þegar
' an takmarkanir í hefðbundnum
®reinum voru fyrirsjáanlegar fór
utgerðin að leita á önnur mið.
Tilraunir voru gerðar með nýjar
tegundir, sérhæfing innan flotans
jókst og áhersla var lögð á verð-
mætaaukningu landaðs afla.
Nægir að nefna úthafsrækjuna,
flatfisk ýmiskonar og nú síðast
djúphafskarfann. En útfærsla land-
helginnar hafði einnig önnur og
ögn langsóttari áhrif.
Flestar þjóðir fóru að fordæmi
íslendinga og færðu út sína land-
helgi sem síðan leiddi til þess að
fiskmenninsarþjóðir heimsins eins_
og Frakka, Spánverja og Japana
fór að sárvanta hráefni. Útsjávar-
veiðar þeirra hafa dregist verulega
saman á örfáum árum. Þar við
bætist að eftirspurnin eftir sjávar-
fangi hefur aukist. íslendingar
flytja nú út vörur til fleiri landa en
áður. Það sem er ef til vill mikil-
vægara er að fiskmenningarþjóð-
irnar eru orðnir stórir viðskipta-
vinir (Japan, Frakkland og Spánn)
en þær borga að öllu jöfnu besta
verðið fyrir þá vöru sem fellur að
sérkröfum þeirra).
Breytingar í framleiðslu og dreifingu afurða
Bein sala
Vinnsla á
markaöi
Vinnslustöövar
Formlegt eignarhald
I
Beln sala Bein sala
Vinnsla á
markaöi
IZZ
Sölusamtök
I
Vinnslustöövar
_________Áður____________
pðlmörgum (isktegundum var
oreytt í tiftölulega einsleita vöru.
Veiöar, vinnsja og markaös-
setning tengist í lóöréttri keöju*
Væntanl. þróun
Samkeppni um sjávarfang, sér-
vinnsla algengari. Allir veröa aö
keppa um hráefniö á
mörkuöunum.
Mikil uppbygging hefur verið í
greininni innanlands og er nú svo
komið að almennt er talið að flot-
inn sé að minnsta kosti 30% of
stór.3 Á núverandi vinnslufyrir-
komulagi eru einnig gallar sem
m.a. koma fram í því að afkastageta
fiskvinnslufyrirtækja er í mörgum
tilfellum margföld á við það sem
daglega er unnið í þeim. Þetta á
ekki aðeins við um bolfiskvinnsl-
una, heldur ekki síður við rækju-
vinnslu og bræðslu.
Nú þegar samningurinn um Evr-
ópskt efnahagssvæði hefur verið
gerður er staða greinarinnar eftir-
farandi: Miklar breytingar hafa átt
sér stað og eru að eiga sér stað.
Kvótakerfið er komið til að vera
jafnvel þó það sé ekki fullmótað.
Verð á fiski nálgast heimsmark-
aðsverð með tilkomu fiskmarkað-
anna. Vinnslan verður að keppa
um hráefnið á markaði bæði beint
og óbeint.
Bæði útgerð og vinnsla eru
verulega skuldsett og þrátt fyrir
góðan hagnað nokkurra fyrirtækja
ramba mörg hver á barmi gjald-
þrots. Á sama tíma er heimsmark-
aðsverð á fiski með því besta sem
hefur þekkst og á það við allar teg-
undir. M.ö.o. framtíð greinarinnar
er björt en staða einstakra fyrir-
tækja innan hennar slæm. Þar við
bætist að í náinni framtíð verður
afli minni ef eitthvað er og því er
fyrirsjáanlegur erfiður tími að-
lögunar að nýjum aðstæðum.
Á sjómannadaginn má fara í
sparifötin, berja sér á brjóst og
fullyrða að íslendingar séu ein
fremsta fiskveiðiþjóð heimsins, en
slík sjálfsánægja dugir skammt ein
og sér.4 Ef nýta á það forskot og þá
reynslu sem við höfum á
ákveðnum sviðum þá verður að
vinna vörur sem með einum eða
öðrum hætti byggja á fiski en eru
þó ekki fiskafurðir nema þá að
hluta. Þarna verður þekkingin að
koma til.