Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 35

krefst nýrrar afhendingar í stað þeirrar, sem hann fékk, sbr. 1. og 2. mgr. 34. gr.
kpl., er að krefjast efnda in natura.
Kaupendur í lausafjár- og fasteignakaupum, sem eiga að fá söluhlut afhentan
lausan við aðrar kvaðir en þær, sem þeir hafa gagngert fallist á að yfirtaka, geta
krafist þess, að ósamrýmanleg réttindi verði fjarlægð, og er það í eðli sínu krafa
um efndir in natura. Um lausafjárkaup gildir regla 41. gr. kpl., en þar kemur
fram, að eigi þriðji maður eignarrétt, veðrétt eða annan rétt yfir söluhlut
(vanheimild), gilda reglurnar um galla eftir því sem við á, nema leiða megi af
samningi, að kaupandi hafi átt að taka við hlutnum með þeim takmörkunum,
sem stafa af rétti þriðja rnanns. Hvað fasteignakaup varðar má t.d. benda á H
1969 1213 (Sokkaverksmiðjan Eva), H 1978 903 (Hamraborg), H 1991 1524
(Mýrarás) og til athugunar H 1929 961 (Skólavörðustígur).4 Um lausafjárkaup
sjá til athugunar H 1987 401 (Vörubíll).
í H 1987 401 voru málavextir með þeim hætti, að SH keypti bifreið af gerðinni
Toyota Crown, árgerð 1981, af SG. Bifreiðin var með dísilmótor, og var um það
samið milli aðila, að SH myndi greiða þungaskatt (dísilskatt) að fjárhæð kr. 15.000.
Síðar kom í ljós, að eftirstöðvar þungaskattsins voru hærri, eða kr. 39.106. SH krafði
því SG um greiðslu kr. 24.106. Kröfur hans voru teknar til greina í Hæstarétti, þar
sem í afsali fyrir bifreiðinni segði, að á henni hvíldu engar veðskuldir. Jafnframt væri
tekið fram í afsali, að „dieselskattur“ hafi verið gerður upp á milli aðilja. Þungaskatt-
urinn hvíldi á bifreiðinni sem lögveð, skv. 10. gr. laga nr. 79/1974 um fjáröflun til
vegagerðar. Með því að ekki væri skýrlega frá uppgjöri skattsins gengið er kaupin
gerðust, þótti SG eiga að bera hallann af þessum vafa í málinu.
Leigutaki á rétt til þess að fá leiguhúsnæði afhent í því ástandi, sem leigumáli
greinir, og leigusala ber að halda leiguhúsnæði í leigufæru ástandi, sbr. ákvæði
17. og 19. og 20. gr. húsaleigulaga nr. 36/1994 (hsll.). Krafa leigutaka um úr-
bætur á leiguhúsnæði er í eðli sínu krafa um efndir in natura.
1.3 Er rétturinn til efnda in natura vanefndaúrræði ?
Það er skoðun sumra fræðimanna, að rangt sé að flokka efndir in natura með
vanefndaheimildum. Kröfuhafi eigi rétt á að fá efndir in natura án þess að um
vanefndir sé að ræða, m.ö.o. efndir in natura séu ekki vanefndaúrræði. Þetta má
að nokkru til sanns vegar færa. Á hinn bóginn verður að hafa í huga, að á
spuminguna um efndir in natura reynir yfirleitt ekki, fyrr en samningur hefur
verið vanefndur. Þess vegna er ekkert því til fyrirstöðu að flokka efndir in
natura með vanefndaúrræðum.5 Er það og ótvírætt gert í nýjum lögum um
lausafjárkaup nr. 50/2000. Skal í því sambandi t.d. bent á fyrirsögn V. kafla
4 Um efndir in natura í fasteignakaupum, sjá Viöar Már Matthíasson: Fasteignakaup Helstu
réttarreglur. Reykjavík 1997, bls. 171-172 og 178-182.
5 Sjá t.d. Henry Ussing: Obligationsretten Almindelig Del. Kaupmannahöfn 1961, bls. 60.
291