Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 33

spádóma að ræða því að meta þarf hvemig sá sem um ræðir muni standa sig í
framtíðinni miðað við fyrri störf. Af góðri dómasamningu39 og fræðistörfum
má t.d. sjá hverjum hæfileikum umsækjandi um dómarastarf er búinn og
hvemig þeir hæfileikar muni nýtast í dómarastarfinu. Þar sem dómstólum ber
að gæta samræmis í úrlausnum krefst dómarastarfið yfirgripsmikillar þekkingar
á úrlausnum dómstóla og rökgreiningum á þeim. Dómari verður því að greina
hver tilvik eru sambærileg og hvernig það hefur áhrif á þá úrlausn sem um ræðir
hverju sinni. Þar verður hann að byggja á viðteknum venjum í lagafram-
kvæmdinni, svo og almennum skilgreiningum á því hvenær atvik eru sam-
bærileg og hvað hefur þýðingu í þeim efnum. Þessi verkefni geta verið mjög
vandasöm, og þau krefjast þekkingar, hæfileika og færni dómarans.
Við mat á hæfileikum umsækjanda um dómarastöðu þarf að líta til þess
hvort hann búi yfir góðri lögfræðiþekkingu og hvort hann er fær unt að nota þá
þekkingu á þann hátt sem úrlausn lögfræðilegra álitaefna krefst. Lögfræði-
þekkingin er þó ekki einangrað fyrirbæri enda kemur hún ekki að tilætluðu
gagni í dómarastarfinu nema dómari beiti jafnframt heilbriðgri skynsemi, rök-
hugsun, innsæi og dómgreind.
Hér má nota til nánari útskýringa á þessu hinn fræga dóm Salómons konungs úr
Gamla testamentinu, I. konungabók 3:16-28. Þar fyrirskipaði konungurinn að taka
lifandi barn, sem tvær konur höfðu fært honurn, og höggva það í tvennt og skyldi
hvor þeirra fá helming barnsins. Konurnar höfðu hvor um sig sagt frá því að hún
sjálf ætti bamið en hin konan ætti annað bam sem hafði dáið. Raunverulega móðirin
baðst undan þessu og bað konunginn að gefa hinni konunni barnið „því að ástin til
barnsins brann í brjósti hennar“. Með þessum viðbrögðum sá konungurinn að hún
hlaut að vera móðirin og mælti svo fyrir að henni skyldi fengið barnið.
Vegna þessa var Salómon konungur virtur vegna þekkingar sinnar og speki,
en því má halda fram að aðferð hans til að meta sannleikann endurspegli innsæi
hans í mannlegar tilfinningar og viðbrögð. Þetta dæmi er rakið hér til að sýna
að því meira innsæi sem dómari hefur þeim mun líklegra er að hann njóti
trausts, eins og Salómon konungur naut. Dæmið varpar einnig ljósi á og styður
þau sjónannið sem vitnað er til í neðanmálsgrein 13, þar sem fram kemur að
dómari beiti ekki eingöngu eigin viðmiðunutn við úrlausnir mála heldur hafi
hann til viðmiðunar það sem aðrir geti fallist á að sé rétt, en með því beitir hann
almennum viðmiðunum, eins og til er ætlast, en ekki einstaklingsbundnum.
Innsæið þarf að haldast í hendur við lögfræðiþekkinguna en hún ein nægir ekki
og er ekíci einangruð þegar dómarastarfið er annars vegar. Góður dórnari þarf
að geta tengt saman haldgóða lögfræðiþekkingu, heilbrigða skynsemi og innsæi
í mannlega hegðun og viðbrögð.
39 Þama er einkum átt við dómasamningu þeirra sem hafa starfað sem héraðsdómarar og sækja um
hæstaréttardómarastöðu eða þeirra sem hafa verið settir héraðsdómarar og gegnt tímabundið
afleysingum samkvæmt 20. gr. laga um dómstóla en sækja um dómaraembætti.
491