Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Blaðsíða 37

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Blaðsíða 37
fyrir því að dómstólarnir geti gegnt hlutverkinu, sem þeim er ætlað í réttar- ríkinu, er að hver og einn geti með réttu treyst því að dómstólarnir uppfylli skyldumar sem lagðar eru á þá sem sjálfstæðar og hlutlausar stofnanir. Þá má spyrja að því hvort dómstólarnir skapi frið í samfélaginu á sama tíma og opinber gagnrýni á dómstóla og dómsniðurstöður virðist talin sjálfsögð í hinu opna samfélagi nútímans. Dómstólarnir verða að sæta eðlilegri gagnrýni enda ekki hægt að halda öðru fram en að þeir þurfi á réttmætu aðhaldi að halda eins og aðrir. Gagnrýnin þarf því að vera sanngjörn og réttlát til að hún komi að gagni. Hún má heldur ekki vera þannig að hún ógni sjálfstæði eða hlutleysi dómsvaldsins. Allir eiga að geta treyst því að dómarar dæmi eftir lögunum en ekki eftir opinberri gagnrýni eða öðrum álíka þrýstingi. Þess vegna mega dómarar heldur ekki vera háðir öðrum eða tengdir þeim þannig að hætta sé á að hlutleysi þeirra sé ógnað. Ef sú væri raunin væri dómsvaldið að bregðast hlut- verkinu sem því er ætlað að þjóna í réttarríkinu. Þar á því við eins og endranær að hlutleysið verði að teljast ein meginforsendan fyrir því að dómstólamir njóti trausts. Þess vegna verður réttarríkið að ráða yfir aðferðum sem geta tryggt það. Skilgreiningar á hlutverki dómstóla í réttarrrkinu og reglum um sjálfstæði og hlutleysi dómara eru nauðsynlegar en augljóst er hverjum markmiðum þessum reglum er ætlað að þjóna. Vandasamt getur hins vegar verið að beita þeim. Hér að framan er því lýst hvemig reglur um hlutleysi dómara geta verið erfiðar viðfangs. Eigin afstaða og viðhorf dómara getur t.d. valdið meiri vanda- málum en æskilegt er. Aðferðir til að sjá við því eru ekki traustar en þeirra er hins vegar þörf. Nauðsynlegt er að líta til þess hver vandamálin eru og hvort hér eru á ferðinni atriði sem eru til þess fallin að veikja dómsvaldið eða grafa undan því. Þá er einnig rétt að athuga hvort eitthvað mætti færa til betri vegar til að styrkja dómsvaldið og þar með auka réttaröryggið. Ohjákvæmilegt er að dómstólarnir taki afstöðu til pólitískra álitaefna, en þessi þróun hefur orðið hér á landi eins og í öðrum löndum af ástæðum sem hefur verið lýst liér að framan. Þetta kemur meðal annars til af ýmsum breyt- ingum, bæði í þjóðfélaginu og í hinu lagalega umhverfi, meðal annars þess að túlkun ákvæða stjómarskrárinnar og mannréttindasáttmála getur snúist um pólitísk átök. Hér að framan er því haldið fram að ákveðin mótsögn felist í því að krefjast þess að dómstólar séu hlutlausir á sama tíma og þess er krafist að þeir taki afstöðu til pólitískra álitaefna. Með þessu getur meðal annars skapast sú hætta að dómstólarnir fari út fyrir valdmörkin, en slíkt er til þess fallið að grafa undan trausti á dómsvaldinu. Bent er á að varðveisla hlutleysisins geti reynst besta vömin gegn því að dómstólarnir fari út fyrir valdmörkin. Einnig er mikilvægt að til dómarastarfa veljist þeir sem hafa mesta hæfileika til að beita lögum á úrlausnarefnin, sem dómstólamir fá til meðferðar, og færni til að gegna starfinu af fagmennsku. Mikilvægt er að hver og einn dómari sé ekki því marki brenndur að vera hallur undir ákveðin pólitísk rök. Slíkt er mjög til þess fallið að skapa tortryggni og vekja efasemdir um hlutleysi, en miklu skiptir að hver og einn dómari njóti trausts. 495
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Tímarit lögfræðinga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.