Ægir - 01.02.2000, Blaðsíða 40

TÆKNI
Allt að 12,5% aukinn
togkraftur eldri togskipa
Um árabil stundaði Tæknideild Fiskifélagsins ýmsar
skiparannsóknir, þ.á.m. mælingar á togspyrnu og orku-
og titringsmælingar. Þessi rannsóknastarfsemi lagðist
af þegar stuðningur við Fiskifélagið minnkaði. Rann-
sóknirnar voru aldrei fjárhagslega hagkvæmar fyrir fé-
lagið og því fór sem fór.
Guðbergur
Rúnarsson,
verkfræðingur
hjá Fiskifélagi
íslands, skrifar
Lonny Hedvig
komin i hús.
Þær voru hins vegar hagstæðar
íyrir útgerðina og mun ódýrari en
samskonar vinna í nágrannalönd-
unum. Eftir tvær olíukreppur á
áttunda áratugnum er þjóðhags-
leg hagkvæmni rannsóknanna
augljós. Enn berast fyrirspurnir til
Fiskifélagsins um mælingar og
ráðgjöf vegna mikils skrúfutitr-
ings og hávaða, hvernig megi
minnka hann og hvort auka megi
skrúfuspyrnu einstakra skipa. Þá
er nokkur ásókn í gamlar skýrslur
um þau skip sem rannsóknir voru
framkvæmdar á.
Auk okkar ísiendinga eiga m.a.
frændur okkar Danir í ýmsum
vandamálum með gömul skip í
fiskveiðiflota sínum. Eigandi dan-
ska togskipsins F/V Lonny Hed-
vig sem var smíðað árið 1984 leit-
aði á haustmánuðum 1998 til
MAN B&W Alpha vegna hávaða
og titrings um borð í skipinu.
Hávaði og titringur var slíkur að
ekki var hægt að halda uppi sam-
ræðum á venjulegum nótum í
vistarverum og jafnvel uppi í brú
þurftu menn að brýna röddina til
að geta talað saman. Sprungur í
suðum á festingum skrúfúhrings
við skrokk skipsins fundust á
hverju ári við skoðun í slipp. Til
að minnka hávaða og titring um
borð höfðu holrými í afturskipi
verið fyllt með frauðplasti og
skrúfan færð aftar en án árangurs.
Spurningin sem lögð var fyrir
vélaframleiðandann MAN B&W
Alpha var þessi. „Er mögulegt að
minnka hávaða og titring um
borð og jafnframt að auka tog-
spyrnu?" Ekki stóð á svarinu.
Hægt er að smíða betri skrúfu-
blöð nú en árið 1984 með nýrri
tækni og aðferðum við hönnun og
smíði skrúfublaða sem ekki var til
þegar skipið var smíðað.
Hávaði og titringur
um borð í togskipi
Mikið vélarafl miðað við stærð er
einkennandi fyrir togskip. Titr-
ingur og hávaði um borð stafa að-
allega frá slæmu sjólagi og vél-
búnaði, þ.m.t. aðal- og hjálparvél-
um, skrúfu, gír, útblásturskerfi og
hjálparkerfum eins og vökva-
þrýstikerfi, loftþjöppum og loft-
ræstikerfi.
Mikill hávaði og titringur um
borð geta gert vistina um borð
óbærilega fyrir áhöfnina og
minnkað afköst við vinnu. Talið
er að langvarandi hávaða- og titr-
ingsálag geti orsakað varanlegt
heilsutjón og ýmis geðræn vanda-
mál. Mikið titringsálag á skrokk
skipsins veldur sprungum í
rafsuðum á álagsstöðum burðar-
virkis skipsins og bilanatíðni vél-
kerfa um borð eykst. Fiskar greina
hljóðöldur á tíðninni 20 til
10.000 Hz. Flestar fiskitegundir
eru sérlega næmar fyrir hljóði á
tíðninni undir 1000 Hz. Svo
óheppilega vill til að skipsskrúfan
er hvað háværust á þessu tíðnibili.
Aðgerðir til úrbóta
Titring frá aðalvél og hjálparvél-
um er hægt að halda í lágmarki
með vali á réttum efnum milli
undirstaða véla og skipsskrokks.
Rétta efnið er einangrunarlag sem
deyfir titring milli véla og
skrokks. Titring frá skrúfu þarf að
takast á við strax á hönnunarstigi.
Helstu hönnunarþættir sem koma
við sögu er fjöldi skrúfublaða,
lögun afturskips, aðstreymi að
skrúfu og hönnun skrúfublað-
anna. Á sfðustu tveimur áratug-
um hafa verið þróuð sérstök
reikniforrit fyrir hönnun skrúfu-
blaða. MAN B&W Alpha ráða
yfir öflugum hugbúnaði sem var
þróaður í svokölluðu ProPulse
verkefni. Forritið er notað til að
finna góða lausn við hönnun
skrúfublaða miðað við gefnar for-
sendur. Þannig er mögulegt að
láta forritið reikna út heppilegt
skrúfublað fyrir ákveðið vélarafl
með meiri togspyrnu og minni
skrúfutitringi en áður hefur
þekkst.