Dvöl - 23.12.1934, Blaðsíða 13

23. des. 1934
D V
Ö L
13
hafi leynst margt mannsefnið —
sem aldrei náði að njóta sín, sem
aldrei náði að varpa ljóma yfir ætt-
land sitt, vegna ánauðar, ills upp-
eldis og heimskulegra þjóðfélags-
hátta. -— Menn eru flestir fúsir á,
að sættast við fortíðina. Ég geri
það ekki. Ég veit vel, að ekki tjá-
ir að sakast um orðna hluti, eins
og þetta. Það verður aldrei bætt.
En hinu held ég fram, að okkar
kynslóð, og þær, sem eftir okkur
koma, eigi að festa sjónir á þessum
og öðrum ritum feðra sinna — og
láta sér þau að varnaði verða.
I.
Saga vor er fyrst og fremst
saga hinna efnuðu ætta í landinu.
Hún segir mest frá höfðingjum,
klerkum og öðrum lærðum mönn-
um. Þeir hafa ritað söguna. En
um alþýðu manna vitum við fátt,
nema það, sem lesa má milli lín-
unna í sögu höfðingjanna. — Þó
hafa, mest fyrir tilviljun, geymst
sagnir um einstaka alþýðumenn,
sem, eftir öllum merkjum að
dæma, hafa verið gæddir framúr-
skarandi hæfileikum og ódrep-
andi þekkingarfýsn. Og það er
frá örfáum þeirra, sem ég ætla
að segja ykkur.
Seint í júlímánuði á því herr-
ans ári 1815 hélt stór l,est niður
uni Langadal í Húnavatnssýslu.
Éyrir henni réð enskur maður,
Ebenezer Henderson að nafni.
Hitt voru fylgdarmenn hans. Um
kvöldið slóu þeir tjöldum neðst í
dalnum. Fylgdarmennirnir fóru
að bjástra við hesta og farangur,
en foringinn settist inn í tjald og
tók að rita í dagbókn sína.
Sumarkvöldið var kyrrt. - Allt í
einu heyrist hóf adynur. Tveir f erða-
menn ríða heim að tjöldunum, en
stór ullarlest heldur áfram úteft-
ir veginum. Þessir ferðamenn eru
þokkalega búnir, að þeirra tíma
hætti. Þeir gefa sig á tal við
fylgdarmennina, spyrja almennra
tíðinda, og þegar þeir frétta, að
útlendingur ráði fyrir leiðangrin-
um, langar þá til að hafa tal af
honum, því að þeir hafa aldrei
séð Englending. Henderson segir
svo frá þessum mönnum, að ann-
ar þeirra hafi verið alkunnur
gullsmiður, sem hafi jafnast á við
færustu gullsmiði í Kaupmanna-
höfn, enda þótt hann hefði aldrei
notið tilsagnar í iðn sinni og
aldrei farið utan. Og til dæmis um
snilld hans, segir Henderson það,
að hann hafi smíðað stunda-
klukku, einn og án allrar aðstoð-
ar. Hinn komumaðurinn hafði sig
lítt í frammi. — „Ég hélt í fyrstu“,
segir Henderson, „að hann væri
dauðýfli og heimskingi, en við
höfðum ekki talað saman í marg-
ar mínútur, þegar hann fór að
skeggræða um aðrar stjörnur með
slíkri mælsku og skarpleika, að
ég varð alveg forviða“.
Þessi maður hélt því fram við
Henderson, að reikistjörnurnar í
sólkerfi voru hlytu aðvera byggð-
ar, af því að þær væru sama eðl-