Melkorka - 01.06.1957, Side 13

U R EINU I ANNAÐ
Eftir Drifu ViÖar
Logið í páskaegg
l’áskaegg eru afsprengi nútímans. Við sjáum það bezt
:i málsháttunum sem settir eru inn í þau til andlegrar
Uppbyggingar, eins konar páskaguðspjalli til að fara eft-
u um páskana. Ég geymi nokkra málshætti úr páska-
eggjum mér til leiðbeiningar. I’egar ég les þá yfir finnst
mér ýmist sem þeir hafi ekki getað lifað á vörum þjóð-
arinnar með þessu sniði, en ef þeir bera málsháttar-
keim eru þeir brenglaðir. Til dæmis er göinlum hús-
gang: „Oft njóta hjú góðra gesta“ breytt ofboð lítið og
hafður: „Oft njóta vond hjú góðra gcsta". Læt ég les
andamun eftir að sjá hvort muni upprunalegra.
Einn málshátturinn sem ég hef með höndum beint
úr páskaeggi er svona: „l’ar sem kærleikurinn hefur
fastar rætur lætur guð rósina spretta." Annar: „Að geta
koniið á réttum tíma er gott. Að gcta farið á réttum
tíma er betra."
Það væri miklu skemmtilegra að seilast lil frænda
°kkar, Færeyinga, sem eiga sér svo sérkennilega máls-
hætti: „Eingin kennir mein i annans bein“. „Sjaldan
verður forvitin fegin". Svo er enn einn: „Eingin sting-
ur so annans barn í barm at ekki föturnir hanga út".
Ekki get ég stillt mig um að tilfæra enn einn: „Gott cr
um heilan fingur að binda".
Líka mætti notast við gamhi málshætti, en ef það þyk-
*r of fornt eru til ágætir nútíma málshættir, lil dæmis
þeir sem kenndir eru Sigurði Jónassyni (birt án leyfis
höfundar og eins og þeir eru lil mín komnir): „Þegar
hörnin fæðast detta bækurnar á gólfið". Ellegar einn
sem oft á við: „Sjaldan skúrar gift kona gólf í einum
rykk“. „Þar sem er laglcg vinnukona liggur hús undir
skemmdum".
Brátt verða orðatiltæki cins og „Einu sinni verður
allt fyrst" og „Víða slettir flórkýrin halanum" jafn tor-
skilin og góðan daginn og aðrar úreltar málvenjur sem
ekki er þörf fyrir og hverfa.
í málsháttasafni Guðmundar Jónssonar á Staðastað
et'u hundruð ágætra málshátta en þar cru líka hundruð
málshátta sem óþarft ætti að vcra að kalla málshætti,
ýmist þýddir cða smíðaðir beiut í safnið eins og máls-
hættir nútímans eflaust eru. Oft dettur mér í hug sag-
an um „elsku vinina" þegar ég les einhvern sérlcga
óhnyttinn „málshátt" úr páskaeggi. Þcir hittust eftir
langan aðskilnað og var þá annar þeirra kominn í
sæmileg föt svo að hinn rak í rogastans og spurði hvort
hann væri farinn að vinna. „Ég vinn á Grand Hótel,"
svaraði sá fíni.
„Til livers geta þeir notað þig þar?“ spurði hinn.
„Sjáðu til, ég hræki inn í gamlar ostruskeljar."
Yngsta kynslóðin elst upp við merglausar og rang-
snúnar málvenjur, en það er óþarft af því að hinar eru
til.
Að þykja gaman í skólanum
Sumarið er bráðum komið. (Búast má við vorinu
þegar þetta er skráð). Allt er í undirbúningi, börn sem
búa í bæ farin að þrá sveitina og eru þcgar orðin þreytt
á innisetum og lærdómi, unglingarnir í þann veg að
fara i upplestrarfrí og láta múra sig inni allt vorið við
lestur skólabóka. Eg veit um ungt fólk sem þykir vorið
leiðinlegasti tími ársins. Sumir sitja og lesa um lóuna á
bók og hafa ekki hugmynd unt að hún sé þegar farin
að syngja. Sumir eru að lesa um blómin sem koma fyrst
á vorin en þeir liafa aldrei litið þatt auguin vegna
skólalærdómsins. Síðan gleymist allt sem lesið cr af bók.
En þeir sem lesa á bók náttúrunnar gleynta aldrei
hvernig er umhorfs þegar tekur að spretta.
Það hefur kennari sagt frá telpu sem fluttist úr sveit
til Reykjavíkur. Henni fannst svo gantan í skólanum að
hún hlakkaði til hverrar kennslustundar. Þessi telpa
hafði verið í skóla tvo mánuði á ári hverju í sveitinni,
en hún stóð fyllilega á sporði jafnöldrum sínum í bæn-
um af því að hún hafði ekki verið slæfð með oflangri
skólaveru. Eftir nokkurn brum var hún flutt upp í
hærri hekk og síðan enn hærri, þar til hún var kornin
langt á tindan jafnöldrum sínunt. Hún var enn vakandi
og nænt og fannst allt skemmtilegt. En börntim sem
byrja 6 ára gömul og eru allt vorið og niikinn hluta
haustsins í skóla fer svo, að þatt fara mcð ólund í skól-
ann dag hvern, læra lítið heinta nerna tilneydd og geta
varla fylgzt með, rniðar lítið, itlakka bara til frídag-
anna.
Það er haft eftir Englendingum að hetra sé að hafa
börn í skólunum en á götunni. Enda sétt börnin í út-
löndum kvalin í skóla allan ársins hring nema nokkrar
vikttr á sumrin. Það er ég viss um að hverjum Islend-
ing hryllti við því að láta börn og unglinga vera svo
lengi í skóla. Það eru til vökulög á togurum og lög um
8 stunda vinnudag, en það eru engin lög sem ná til
þcss að leysa börnin úr skólaprísundinni.
MELK.ORKA
45