Skutull - 24.12.1975, Blaðsíða 15

SKUTULL
15
Barnaskólahúsið, sem byggt var 1901. — Þar starfar nú Menntaskólinn á ísafirði.
fjarðar samþ. 13. janúar 1872
að stofna barnaskóla í bænum.
Sú samþykkt vakti þó ekki
einskæra ánægju í allra
hjörtum. Fáum dögum síðar
barst bæjarstjórninni skjal,
undirritað af 13 bæjarbúum.
Þeir •lýstu því yfir, að þeir
mundu engan þátt taka í
fyrirhuguðum samskotum
vegna skólahússbyggingar, og
jafnframt mótmæltu þeir
fyrirsjáanlegum stórútgjöld-
um vegna skólahaldsins. En
þessi afdráttarlausa andstaða
var að engu höfð. Bæjarstjórn
boðaði til almenns borgara-
fundar um barnaskólamálið
þennan sama vetur og stað-
festi fundurinn samþ. bæjar-
stjórnarinnar í málinu. Barna-
skólamálið var nú á athugun-
ar- og undirbúningsstigi
næsta ár — 1873 — og lítið
raunhæft aðhafst þann tíma.
Umræðurnar um skólamálið
og umrótið, sem það vakti í
bæjarfélaginu, hefir átt
meginþáttinn í því, að barna-
skóli — einkaskóli — var
starfræktur í bænum vetur-
inn 1873—74. Tvær gagn-
merkar konur: Sigríður Ás-
geirsson, kona Ásgeirs Ás-
geirssonar, kaupmanns. og
Ágústa Svendsen, starfræktu
skólann. Hann mun hafa verið
í l^iguhúsnæði, svonefndu
Sölvahúsi við Brunngötu.
Upplýsingar um þetta skóla-
hald eru mjög litlar og óljós-
ar. Ekki er vitað um tengsi
'hans við bæjarfélagið þó
sennilegt verði að telja, að
þeir áhugamenn um barna-
skólamálið innan bæjarstjórn-
arinnar, er beittu sér fyrir
framgangi iþess máls, hafi
beint og óbeint hvatt til og
stutt að stofnun og rekstri
skólans. Þegar þessi einka-
skóli, forveri B.Í., er með-
talinn er staðreyndin sú, að á
ísafirði hefir starfað barna-
skóli frá og með haustinu
1872, svo til samfleytt, en t.d.
varð ekki haldið uppi eðlilegu
skólastarfi í B.í. veturinn
1917—1918 vegna efnahags-
erfiðleika bæjarfélagsins og
.,þess háa verðs, sem nú er
á kolum og steiniQlíu”, einis
og fram er tekið í samþykkt
skólanefndarinnar frá þeim
tíma.
í ársbyrjun 1874 er ákveðið
á almennum borgarafundi,
sem bæjarstjórnin kallaði
saman, að framfylgja fyrri
samþykkt um stofnun baraa-
skólans. Þá lá fyrir kostn-
aðaráætlun vegna hússbygg-
Björn H. Jónsson gegndi
skólastjórastörfum við B.í.
lengur en nokkur annar,
— eða í 27 ár.
ingarinnar og var hún upp á
2000 ríkisdali. Strax eftir
fundinn hófst alimenn fjár-
söfnun meðal bæjarbúa. For-
ustu um þau hafði Sigríður
•kona Ásgeirs Ásgeirssonar
kaupmanns. Hún bar þann
árangur, að 830 ríkisdalir
söfnuðus't, auk þess, sem
Bernhard Sass, stórkaup-
maður í Kaupmannahöfn, eig-
andi Neðstakaupstaðarfyrir-
tækjanna, gaf til byggingar-
innar 1500 ríkisdali. í ágúst-
mánuði þetta sama ár lagði
bæjarsjóður fram 200 ríkis-
dali til að standa undir rekstri
skólans. Húsnæði var tekið á
leigu. Ráðinn var yfirkennari
(skólastjóri) Það var Árni
Jónsson, guðfræðingur, er
síðar varð framkv.stjóri fyrir-
tækja Ás'geirsverslunarinnar
og landskunnur athafnamað-
ur. Jafnframt var ákveðið að
byggja skólahús, efniviður-
inn, tiltelgdur, var pantaður
eriendis frá. »
Elsta barnskólahúsiö
á Isafirði.
Stærð fyrsta bamaskóla-
hússins á ísafirði var: Lengd
13 y2 alin, breidd 12 álnir, og
var húsið tvær háeðir. Þegar
ráðist var í þessa framkvæmd
voru íbúar ísaf jarðar 359.
í ársbyrjun 1875 var leitað
eftir tilboðum í byggingu
hússins, þ.e. samtengingu
þess, þar sem það var að
öllu tiltelgt erlendis og málað
þar. Tekið var tilboði frá
Sigurði Andréssyni, smið, sem
tók verkið að sér fyrir 760
krónur. í marsmán, þetta ár
var ákveðin lóð undir húsið
og var hún mæld út sam-
dægurs. Smíði skólahússins
var lokið síðsumars 1875 og
fór úttekt þess fram 27. sept.,
og töldu matsmennirnir smíð-
ina miðlungi vandaða.
Kennsla hófst í þessum
húsakynnum 1. okt. 1875 og
störfuðu þessir kennarar við
skólann: Árni Jónsson, yfir-
kennari, Eggert Jochumsson,
Stefán Bjarnason, bæjarfógeti
og Wilhelm Hólm, verslunar-
stjóri. Það fer ekki á milli
mála, að foæjarbúar voru
stoltir af þessu menningar-
átaki sínu. Árið 1876 birtist
í Þjóðólfi fréttabréf frá ísa-
firði þar sem vikið er m.a. að
barnaskólanum:
„HvaS Tangakaupstaðinn
snertir, gleSur það oss aS gela
meS vissu sagl, að þar er tölu-
vert að eflast áhugi og dreng-
Nýja barnaskólahúsið.
skapur maiina, hvað menn-
ingarlegar framfarir snertir
siðan kaupslaðurinn fékk
bæjarréttindi, svo og er hinn
nýi barnaskóli byrjaður og
haldinn með kappi og ástund-
un helslu bæjarmaiuia. Er oss
skrifað þaðan af iherkum
manni:
,,Auk yfirkennara barna
skólans, kand. Árna Jónssonar
og meðkennarans Eggerls
Jochumssonar, hafa þeir lierr-
ar Stefán sýslumaður Bjarna-
son og verslunarstjóri W. Holm
kennt þar óbeðiS og borgunar-
lausi einn tíma á hverjum degi,
hinn fyrrnefndi, sem annars
hefur feykimiktar annir, sagn-
fræði með meslu ástundun, og
hinn síðarnefndi sönglist bæSi
börnum skólans og öSrum utan
skóla, einnig meS lofsverSum
áihuga. Einnig séra Árni pró-
fastur og læknir Þ. Jónsson
hafa gefiS þar tímakennslu,
Nýja barnaskólahúsið.
þegar þeir hafa því viS kom-
iS”.
Ágreiningur um
byggingarkostnaðinn.
Það sýnir foest áhuga og
stórhug ísfirðinga í skólamál-
inu, að áætlaður bygginga-
kostnaður skyldi fást með
frjálsum framlögum og vera
tiltækur áður en framkvæmd-
ir hófust. Að vísu munaði
mest um hina rausnariegu
gjöf B. Sass, stórkaupm. Hitt
er önnur saga, að allhörð
deila reis á milli bæjar-
stjórnarinnar og Sass út af
húsfoyggingunni. Fyrirtæki
hans tók að sér að sjá um
smíði hússins og málum þess
í Kaupmannahöfn. íslenskur
smiður, Jón Sigurðsson, var
fenginn til að taka húsið niður
í Khöfn. Áætlaður byggingar-
kostnaður voru 2000 ríkisdalir.
Reikningurinn frá Sass var
upp á 2230 ríkisdali 45 skild-
inga, auk flutningskostnaðar
til ísafjarðar. Þennan reikn-
ing neitaði bæjarstjórnin að
greiða, einkum mótmælti hún
launagreiðslum til Jóns Sig-
urðssonar, smiðs, einnig flutn-
ingsgjaldinu. Bæjarstjómin
lagði þessa ákvörðun sína
fyrir almennan borgarafund
og var afstaða bæjarstjórnar
staðfest samhljóða. Ágrein-
ingsupphæðin nam 677,25 kr.
og stefndi verslunarstjóri
Sass bæjarstjórninni til
greiðslu skuldarinnar 1879:
Þegar málið var dómfest voru
aðeins tveir bæjarstjómar-
menn í bænum, einn var
erlendis.
annar á ferðalagi um Norður-
land og sá þriðji í hákarla-
legu. Sótt var um leyfi til
amtmanns um sættagerð í
málinu og var sátt heimiluð
og lauk þar með þessum
deilum.
—Þetta skólahús var notað
til kennslu til 1902. Þá var
það selt Davíð Sch. Torsteins-
syni, héraðslækni, sem sama
ár fékk leyfi bæjaryfirvalda
til að stækka það til norðurs
um 8 álnir og byggja skúr
við það austanvert — 12 x 7
álnir að stærð, og var þar
komið fyrir hesthúsi, fjósi og
hlöðu.
Enn er búið í þessu húsi.
Það er húsið nr. 3 við Silfur-
götu.